در حقوق ایران یک سری افرادی وجود دارند، اگر چه مال و اموالی دارند و مالکیت این اموال به نام ایشان است اما حق تصرف در اموال خود را ندارند به عبارتی قانونگذار برای حمایت از ایشان، چنین افرادی را از تصرف در اموال خویش ممنوع کرده است تا علاوه بر حفظ نظم جامعه و نظم و ترتیب بخشیدن به معاملات افراد، از حق و حقوقی که این افراد دارند حمایت کند.
محجورین و حمایت قانون از آن ها
به افرادی که مجاز به دخل و تصرف در مال خود به طور مستقل نیستند محجور گفته می شود.
و به علت حجر حمایتی که قانون برای محجورین در نظر گرفته است باید افرادی باشند تا در اموال و اعمال حقوقی لازم، دخالت کنند که به این افراد نماینده گفته می شود که شامل ولی قهری (پدر و پدربزرگ پدری) وصی (نماینده ای که از جانب پدر و یا جد پدری نماینده صغیر می شود) قیم (فردی که به حکم دادگاه، نمایندگی محجور را به عهده می گیرد) وکیل (نماینده حقوقی قراردادی که تمام افراد جامعه نه صرفا محجورین می توانند او را به نمایندگی بگیرند).
در این مطلب به بررسی قیم و شرایط تعیین قیم و به طور خاص به شرایط قیم قرار است بپردازیم.
قیم چه کسی است؟
قیم همانطور که در ابتدا گفته شد کسی است که قانون اجازه تصرف در اموال محجورین را به وی داده است و او نمایندگی دارد از طرف صغیر (کودک) که ولی خاص (پدر و جد پدری و وصی) ندارد، از طرف مجنون (دیوانه) و یا سفیه (کسی که رشد عقلی ندارد و یا به عبارتی او به علت نداشتن عقل معاش از تصرف حقوقی در اموال خود ممنوع شده) در اموال ایشان برای مصلحت و به نفع ایشان تصرف کند.
برای نصب قیم باید در ابتدا دادگاه حکم به حجر، نسبت به افرادی که معرفی شده اند بدهد سپس اگر وی ولی خاص نداشت دادستان برای او تعیین قیم می کند و سپس قیم، بعد از ابلاغ به او قبول یا عدم قبول قیمومت خود را به دادستان اطلاع می دهد در صورت عدم اطلاع در مهلت (معمولا سه روز) دادستان شخص دیگری را تعیین می کند.
بیشتر بخوانید: تفاوت قیم و سرپرست در ایران و بررسی وظایف قیم و سرپرست
شرایطی که قیم برای قیم شدن نیاز دارد به عبارت زیر است:
در ابتدا وی باید عاقل باشد به عبارت ساده کسی که خودش قیم نیاز دارد نمی تواند قیم دیگری شود و در راستای همین دلیل و نظر قیم باید بالغ باشد و آگاه به مسائل روز و دارای ذکاوت عرفی که بتواند از پس امور کسی که قیمومت او را به عهده گرفته بر بیاید و در نهایت قیم باید خوشنام و عادل باشد و عدالت صرفا به این معناست که به فسق و فجور و گناه مشهور نباشد و قابلیت اعتماد کردن به وی وجود داشته باشد که با تحقیق مختصر صحت و سقم ادعاهای موجود مبنی بر عدالت و یا عدم عدالت وی اثبات خواهد شد.
اولویت در قیمومت با چه کسانی است؟
کسانی که برای قیم شدن اولویت دارند خویشاوندان محجور هستند و دادگاه ایشان را بر دیگر اشخاص ترجیح می دهد از جمله مادر تا مادامی که شوهر ندارد به شرط داشتن صلاحیت برای نگهداری از صغیر، منظور از صلاحیت معتاد نباشد به فساد اخلاقی مشهور نباشد و از این دست مسائلی که باعث می شود دادگاه قیمومت یک محجور را به کسی نسپارد، را نداشته باشد.
و این مطلب را باید در نظر داشت که حتی اگر این صلاحیت را در ابتدای قیمومت داشته باشد و سپس این صلاحیت از بین برود و یا قیم از شرایط لازم قانونی که پیش تر ذکر شد خارج شود و یا با اعمالش باعث رسیدن ضرر به اموال کودک و یا رعایت نشدن مصلحت وی باشد؛ می توان از دادگاه عزل قیم را به همراه دلائل و مدارک درخواست نمود و دادگاهی که به این امر رسیدگی می کند (دادگاه صالح) همان دادگاهی است که نصب قیم کرده است.
دستمزد قیم از اموال خود کودک پرداخت می شود که دادستان مبلغ را مشخص می کند و حتی ممکن است قیم فی سبیل الله کار کند که از موضوع ما خارج است.
کسانی که حق قیم شدن را ندارند
همانطور که شرایطی برای قیم شدن لازم بود شرایطی نیز وجود دارد که اگر کسی نیز آن ها را دارا باشد نمی تواند قیم کسی بشود حتی اگر مادر و یا نزدیکترین شخص وی پس از، از دست رفتن اولیای او باشد.
همانطور که گفتیم در وحله اول کسانی که خود نیاز به قیم دارند و یا قیم نیز دارند نمی توانند قیمومت کسی را بر عهده بگیرند.
گروه دوم کسانی هستند که به علت ارتکاب جرایم زیر به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند، حتی اگر مجازات بر آن ها به هر دلیلی اجرا نشده باشد و صرف اتهام مانع قیمومت نیست و باید او محکوم شده باشد.
که جرایم مذکور عبارت اند از:
سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس هتک ناموس یا منافیات عفت، ایراد جنایت نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر و کسانی که حکم ورشکستگی این ها نیز صادر شده باشد چون چنین اشخاصی که در نگهداری اموال خود ورشکسته شده اند به طریق اولی در تصرف در اموال دیگران نیز صالح نیستند و صلاحیت امر قیمومت را نیز ندارند.
انجام اعمال حقوقی توسط قیم
قیم به علت حق تصرفی که در اموال دارد می تواند به جای محجور و به شرط مصحلت برای او معامله منعقد کند اگر چه که این حق و وظیفه به صورت مطلق به او داده نشده است و محدودیت هایی قانونگذار برای او قائل شده است و در این قسمت از متن به شرح کامل معاملات قیم می پردازیم.
معاملات قیم به چند بخش تقسیم می شود:
معاملات قیم با خود به این نحو که طرف قرارداد مولی علیه خود قیم قرار بگیرد پس به نوعی قیم که اراده انشایی حقوقی مولی علیه در معاملات است، از طرف مولی علیه باید بفروشد و از طرف خودش بخرد و در این حالت قانون مولی علیه را از انجام چنین معامله ای منع کرده است خواه مال مولی علیه را به خودش بفروشد و یا مال خودش را به مولی علیه بفروشد، چون قیم وظیفه نگهداری و حفظ اموال را دارد و این که با انجام این چنین معامله ای تعارض منافع ممکن است پیش بیاید به این نحو که وی باید منافع مولی علیه را در نظر بگیرد در برابر آن منافع خودش هم هست در این صورت اگر ارزان بخرد منافع مولی علیه رعایت نشده و اگر گران بخرد منافع خودش رعایت نمی شود و کمتر پیش می آید که کسی منافع خودش را رعایت نکند در آخر این چنین معاملاتی را قانون ممنوع نموده است.
بخش بعدی معاملات، معاملاتی است که در ابتدا ممنوع نیستند ولی به خودی خود هم اثر حقوقی ندارند بلکه نیاز به تصویب و اجازه دادستان دارند که رویه به این نحو است که در دادسرا یک بخشی وجود دارد به نام اداره سرپرستی که از طرف (به نمایندگی) دادستان اجازه را اگر به مصلحت کودک یا مولی علیه باشد می دهد.
این اعمال شامل فروش مال غیر منقول (مثل خانه و یا زمین مولی علیه) رهن اموال غیر منقول مولی علیه، قرض گرفتن برای مولی علیه اگر ضرورت داشته باشد باید به تصویب دادستان برسد.
در نهایت قیم نمی تواند دعاوی که وجود دارد را به صلح خاتمه دهد مگر به تصویب دادستان، زیرا سرنوشت دعوی مشخص نمی شود و اگر دادگاه به آن رسیدگی کند مصلحت کودک را نمی توانند مورد خدشه قرار بدهند.
نمونه درخواست تعیین قیم
دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان …. (دایره سرپرستی)
احتراماً به استحضار می رساند، آقای … فرزند … به شماره شناسنامه ….. شماره ملی ….در تاریخ … در اقامتگاه دائمی خود در شهرستان … مرحوم شد. از وی فرزند پسر/ دختری به نام … متولد …… دارای شماره شناسنامه …. مقیم …. در قید حیات است که فاقد ولی قهری می باشد. اینجانب به عنوان همسر آن مرحوم و مادر صغر ذکرشده، در اجرای تکلف قانونی به شرح ماده ۱۲۱۹ قانون مدنی ناظر به بند ۱ ماده ۱۲۱۸ این قانون مراتب را جهت انجام اقدامات قانونی لازم برای نصب قیم با لحاظ حق اولویت مادر موضوع ماده ۶۱ قانون امور حسبی به آن مقام اعلام می دارم.
محل اقامت صغیر: ……………………
اقامتگاه متقاضی: ……………………
امضا متقاضی:…………………………..
نتیجه گیری
در این نوشته متوجه شدیم که قانونگذار در مورد قیم یک روند احتیاطی را در پیش گرفته و اگر قیم کاری بخواهد بکند باید در بعضی موارد از دادستان که همان اداره سرپرستی که در معیت دادسرا حضور دارد و دایر می باشد اجازه بگیرد در بعضی موارد هم اعمال قیم به طور کلی ممنوع است از جمله معامله با خود چرا که همانطور گفتیم تعارض منافع علت اصلی این ممنوعیت می باشد.
در انتهای نوشته یک دادخواست را مطرح کردیم تا ساده تر در دادگاه بتوان درخواست قیمومت داد و در آخر لازم به ذکر است که قیم هایی که به دیگران اولویت دارند نزدیکان طفل می باشند.
طرح سوال
کسی که در امور حقوقی افرادی که نمی توانند در امور حقوقی خودشان دخالت کنند تصرف می کند با شرط رعایت مصلحت ایشان.
چنین عملی به علت این که صرفا نافع کودک می باشد صحیح است و اثر حقوقی دارد برخلاف این که اگر همان خانه را بخواهد بخرد.
نزدیکان آن محجور بر دیگران قیم ها اولویت دارند برای مثال مادر در زمانی که ولی قهری فوت می کند و یا برادر خواهر بزرگتر زمانی که پدر و مادر فوت می کنند.
سلام من یک زن مطلقه ام با خانواده زندگی میکنم از روزی که طالق گرفتم همیشه اطرافیانم اذیتم کردن حتی با ابرو ی بازی کردن میگن باید گوش به حرف ما باشی حتی تا مغازه میرم باید اجازه بگیرم چنین بازگر برادرام منو بخاطر شک های بی مورد اطرافیان تهید به مرگ کردن و حتی نقشه قتل هم کشیدن الان چند وقت هست با برادر م بحث کردم بهم فوش و حگتهمت میزد و من از شدت اعصبانیت ماشینشو شکستم و اون شکایت کرد الان راهنمایی میخوام لطفا
سلامشما میتوانید به جرم تهدید به قتل واعاده حیثیت شکایت نمایید
سلام
سلام و عرض ادب
مادرم قیم پدرم بودن و چند روزی هست به رحمت خدا رفتن! سه تا برادر هستیم . بنده فرزند بزرگتر هستم. میخواهم به جای مادرم قیم شوم ولی برادرانم موافق نیستن! پدرم خودش راضی هست که من قیم باشم. برادر دومی مغازه پدرم رو تصرف کرده و یک سوم اجاره واقعی رو به مادرم میداد و ۵ ساله قرارداد بسته و نگرانه بنده قیم شوم و منافعش به خطر بیوفته! به نظر خودم نسبت به برادرانم هم عدالت بیشتری دارم و هم برای پدرم دلسوز ترم به طوری که همیشه برای دکتر و دوا من همراه ایشون میرم و تنهاش نمیزارم. ممنون میشم راهنمایی کنید.
سلام: می توانید از طریق دادستانی اقدام کرده و نسبت به قبول قیمومت پدر خویش درخواست نمایید.
سلام . خواهرم شوهرش فوت کرده .که دارای دو فرزند یکی ۲۳ سال و دیگری که دختر هست .۱۷ سال خو اهرم میخواهد مهرش بزار اجرا تا که بتواند سند منزل که تنها دارای شوهرش هست بنام خودش برگرداند. چو ن دختر صغیر دارد و نمی تواند هم قیم باشد هم مهرش را بزار اجرا از من خواست که قیم موقت به شوم حال اینکه ایا قیم موقت هم داریم .و صغیر به سن ۱۸ سال رسید بازهم من مسئولیتی دارم یا نه .و این مسئولیت چیست .و درخواست چگونه باید باشد که بعد از به سن تکلیف رسیدن خواهر زاده مسئولیتی نداشته باشم.
سلام: خیر چون دیگر از صغیر رفع حجر شده است.
سلام آیا عمومی توانه حضانت بچه برادرش روز مادر بگیره
سلام: خیر
سلام من ۱۹ سالمه پدر و مادرم فوت شدن یه برادر ۱۳ دارم با دو تا برادر بزرگتر میخاستم بدونم من میتونم قیم برادر کوچکتر بشم؟اگر میشه چیکار باید کنم
باسلام
بله امکانپذیر است. جهت دریافت جزئیات دقیق تر با شماره ۰۲۱۹۱۰۰۲۰۹۰ تماس بگیرید.
سلام و احترام
برادری دارم ۳۷ ساله که معلولیت اعصاب و روان داره و تحت پوشش بهزیستی است.و در حال حاضر قادر به انجام بعضی امور شخصی و زندگی خود نیست( یعنی حتما نیاز به مراقبت شبانه روزی دارد) ایشون از ۱۸ سالگی از تکفل پدرش که کارمند دولت بوده خارج شده،بدلیل مشکلات مالی می خواهیم ایشون مجددا تحت تکفل پدر بازنشسته خودش قرار بگیره تا در صورت فوت پدرش مستمری ماهانه حقوق و مزایای پدرش هم شامل حالش بشود.چه کار باید انجام بدهیم؟
سلام: از زمان فوت پدر فرزند پسر می تواند در صورت نداشتن شغل و معلولیت می تواند همچنان از مستمری پدر استفاده کند.
سلام خسته نباشید
من ۲۰سال سن دارم ومجردهستم
برادرم۲سالشه وازازدواج دوم مادرم هست حدودا۱هفته پیش مادرمون فوت کردن وناپدریم اعتیادداره وسنش بالای ۶۰سال هست ایامن میتوانم قیم برادرم بشم ؟!
میشه راهنمایی کنیدکه چه کاری انجام بدم برای قیم شدن
سلام: باید از طریق دادستانی و دادسرای محل اقامت خودتان اقدام نموده و خود را به عنوان قیم معری نمایید.
کسی که قیوم برادر زاده اش شود میتواند قبل از قیومیت از حساب طرف پول جابه جا کند جرم حساب میشود
سلام: خیر نمی تواند مبلغی جابجا نماید حتی اگر قیم باشد.
سلام من پدرم فوت شده و عمویم قیم‌من است چطوری باید اموالم را ازقیمم پس بگیرم
سلام: بعد از اینکه از حجر خارج شدید می توانید از طریق مقام قضایی که قیم را انتخاب کرده درخواست نمایید که از شما رفع حجر شده است.
با سلام پدر من چند هفته پیش فوت کرده و برادرم ناتوانی عقلی از بدو تولد دارد و قبلا پدرم حکم محجوریت ایشان را از دادگاه گرفته بود اگر بخواهم قیم برادرم بشوم باید ابتدا اثبات محجوریت ایشان را
از دادگاه بخواهم و بعد از آن برای ایشان قیم تعیین شود؟
سلام: باید از طریق قسمت سرپرستی دادستان محل زندگی خودتان اقدام نمایید تا براساس نظریه دادستانی اقدام به تعیین قیم شود.
باعرض سلام و خسته نباشید
خواهر من به تازگی فوت شده است و صاحب دو فرزند میباشد.فرزند دختر ۱۵ ساله وفرزند پسر ۳ ساله
شوهر خواهرم معتاد است و به موادر مخدر شیشه اعتیاد دارد.مدام بچه ها را کتک میزند و بچه ها امنیت جانی ندارند.و مادربزرگ آنها نیز در کنارشان زندگی میکند به دلیل کهولت سن نمیتواند از آنها مراقبت کند.آیا من به عنوان خاله میتوانم حضانت فرزند دختر ۱۵ ساله خواهرم را بر عهده بگیرم؟؟؟
اگربشود مراحل قانونی آن چگونه میباشد؟
سلام: خیر نمی توانید حضانت را بر عهده بگیرید چون شما در صورتی می توانید حضانت را داشته باشید که مادر باشید
سلام. برادرزاده من سه ماهه هست مادرش اورا به دیدن پدر بزرگش نمی‌آورد. چه باید بکنیم. چه نوع دادخواستی ارائه دهیم.
سلام:نمی توانید اقدامی انجام دهید
سلام.شوهرم فوت شده و یه پسر دوساله دارم با جد پدری اختلاف زیادی دارم.جد پدری وصی مشخص کردن.دادیار دادسرای اطفال می گن اگر جد پدری, برای بعد از فوتش وصی مشخص کردخ باشه، دیگه نوبت به قیومیت مادر نمیرسه.اما با چندتا وکیل دیگه که مشورت کردم, می گن نه و اگر مادر دادخواست بده برای قیومیت فرزندش, اگر صلاحیتش ثابت بشه، دادگاه حکم به عزل وصی می کنه.کدوم حرف درسته.ممنون میشم توضیح بدید
سلام خواهر شوهرم محجور شوهرم قیم ش شده پولی که بهش رسیده توحساب کی باید واریز شود
سلام
آیا پسر من که دوسال است در مدرسه استثنایی درس میخواند دیگر نمی تواند در مدارس دولتی یا غیر انتفاعی مشغول به تحصیل شود و اینکه حتما باید قیم داشته باشد
سلام: اگر اگر پدر و جد پدری نداشته باشد مادرش می تواند اقدام به ادامه تحصیلش اقدام نماید
سلام من خانمی هستم ۳۰ ساله با دو فرزند ۹ ساله ۷ ساله میخواستم بدونم من ی برادر ۱۵ ساله هم دارم و پدرم یکسالی میشود که فوت کرده است و مادرم و برادر بزرگترم در زندان به سر می‌برند حق صلاحدید قیومت مادر رد شده است تو این یک سال برادرم پیش من زندگی میکند آیا من میتوانم قیومت برادرم رو بگیرم و اگر میتوانم از چه راهی باید اقدام کنم ؟
سلام: باید از طریق دادسرای محل زندگی برادرتون در قسمت دایره سرپرستی محجورین اقدام نمایید.
سلام
خانمی ۴۳ ساله هستم ، خواهرم ده سال پیش از همسرش جدا شد و با امین نامه ای که از دادگستری داشت دخترش رو نگهداری می‌کرد،حالا خواهرزاده ام ۱۳ سال داره ، تا کنون پدرش به دیدنش نیومده و پدربزرگش ( جدپدری) فوت کرده ، حال خواهرم فوت کرده ، من چطور میتونم قیم خواهرزاده ام بشم و باید کجا برم و چکار کنم ، ممنون میشم راهنماییم کند _ باتشکر عزیزه تمیمی