تشکیلات مراجع تجدید نظر عمومی و اختصاصی

آراء قابل اعتراض مراجع بدوی و نیز آراء صادره از شعب شورای حل اختلاف که در مراجع بالاتر قابل رسیدگی است عبارتند از دادگاه های تجدیدنظر استان، شعب دیوان عالی کشور و دادگاه های عمومی کیفری ۲.

صلاحیت و تشکیلات دادگاه تجدید نظر استان

در مرکز هر استان به تعداد کافی شعب دادگاه های تجدیدنظر مستقر است. طبق ماده ۲۰ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب هر شعبه دادگاه تجدیدنظر مرکب از یک نفر رئیس یا دادرس علی البدل و دو عضو مستشار می باشد جلسه دادگاه با حضور دو نفر عضو رسمیت یافته پس از رسیدگی ماهوی رای اکثریت که توسط رییس یا عضو مستشار انشاء می شود قطعی و لازم الاجرا خواهد بود.

صلاحیت و تشکیلات شعبه دیوان عالی کشور

طبق ماده ۴۶۲ قانون آیین دادرسی کیفری مرجع فرجام خواهی جرایم موضوع ماده ۴۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری است. دیوان عالی کشور در تهران مستقر است و شعب آن از رییس و دو مستشار تشکیل می شود. دیوان عالی کشور به تعداد لازم عضو معاون دارد و عضو معاون می تواند وظیفه مستشار شعبه را عهده دار گردد. رییس، مستشار و عضو معاون باید مجتهد باشند و یا ده سال تمام در درس خارج شرکت کرده باشند یا دارای ده سال سابقه کار قضایی و یا وکالت بوده و به قوانین مدون اسلامی آشنایی کامل داشته باشند. رسیدگی در دیوان عالی کشور شکلی است و اطراف دعوا یا وکلای آنها جهت رسیدگی احضار نمی شوند مگر آنکه شعبه رسیدگی کننده حضور آنها را لازم بداند.

صلاحیت و تشکیلات دادگاه عمومی کیفری۲

طبق ماده۱۸ آیین نامه شوراهای حل اختلاف رای هر شعبه شورا ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه عمومی کیفری ۲ می باشد مشروط به اینکه اکثریت اعضای شورا با رسیدگی به اعتراض و تجدیدنظرخواهی موافق بوده و لزوم تجدید نظرخواهی را درخواست نمایند. در صورت تجدیدنظر، رای دادگاه قطعی است.

تشکیلات و صلاحیت مراجع تجدیدنظر اختصاصی

مراجع تجدیدنظر اختصاصی عبارتند از:

• دادگاه نظامی یک
• دادگاه ویژه روحانیت
• شعبه دیوان عالی کشور

دادگاه نظامی ۱

طبق ماده ۲ قانون تعین موارد تجدیدنظر احکام دادگاه ها و نحوه رسیدگی آنها مصوب ۱۳۶۷ مرجع بررسی نقض یا تایید احکام دادگاه های نظامی ۲، دادگاه نظامی یک همان محل می باشد و چنانچه در محل دادگاه مربوطه نباشد پرونده به نزدیکترین دادگاه هم عرض ارجاع می شود. دادگاه نظامی یک متشکل از یک عضو قاضی است که به عنوان دادرس یا رییس شعبه پرونده های کیفری را رسیدگی و حکم صادر می کند.

بیشتر بخوانید: اعتراض در دیوان عالی کشور

تشکیلات و صلاحیت دادگاه ویژه روحانیت

مرجع تجدیدنظر از رای یک شعبه دادگاه ویژه روحانیت شعبه هم عرض آن می باشد که توسط ریاست شعبه اول تعیین می شود. دادگاه ویژه روحانیت متشکل از یک عضو قاضی است که به عنوان رییس شعبه یا دادرس علی البدل پرونده اتهامی روحانی را رسیدگی و حکم صادر می نماید.

صلاحیت دادسراها و دادگاه های ویژه روحانیت نیز عبارتست از:

• الف) کلیه جرائم روحانیون
• ب) کلیه اعمال خلاف شان روحانیون
• ج) کلیه اختلافات محلی مخل به امنیت عمومی در صورتی که طرف اختلاف روحانی باشد.
• د) کلیه اموری که از سوی مقام معظم رهبری برای رسیدگی ماموریت داده می شود.

در مواردی که دادسرای ویژه، رسیدگی به پرونده ای را به سایر مراجع قضایی ذیربط واگذار نماید مراجع مذکور موظف به رسیدگی می باشند.

در مورد بند ج رسیدگی با هماهنگی دستگاههای ذیربط صورت می گیرد.

کلیه اتهامات اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، وزراء و معاونین آنها، معاونان و مشاوران رؤسای سه قوه، سفرا، دادستان و رئیس دیوان محاسبات، دارندگان پایه قضائی، استانداران و فرمانداران و جرائم عمومی افسران نظامی و انتظامی از درجه سرتیپ و بالاتر و مدیران کل اطلاعات استانها که به لحاظ روحانی بودن نامبردگان فوق پرونده آنان در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت مطرح می‌گردد و نیز کلیه اتهامات نمایندگان مجلس خبرگان رهبری و ائمه جمعه در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت تهران رسیدگی خواهد شد.

تشکیلات و صلاحیت شعبه دیوان عالی کشور به عنوان مرجع تجدیدنظر

طبق ماده ۳ قانون تعیین موارد تجدیدنظر احکام دادگاه ها و نحوه رسیدگی آنها مرجع بررسی، نقض یا تایید احکام دادگاه های نظامی یک و انقلاب، دیوان عالی کشور است. طبق ماده ۵ قانون مذکور، مرجع تجدیدنظر و صدور حکم در مورد احکام دادگاه های نظامی یک و انقلاب که توسط شعبه دیوان عالی کشور نقض شده است، دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم اولی است.

تشکیلات و صلاحیت مراجع عالی

منظور از مراجع عالی آخرین مرجع دادرسی و رسیدگی کننده به پرونده کیفری می باشد که فصل خطاب رسیدگی های کیفری محسوب می شود مراجع عالی در سازمان قضایی ایران عبارتند از:

• شعبه دیوان عالی کشور
• هیات عمومی دیوان عالی کشور

تشکیلات و صلاحیت شعبه دیوان عالی کشور

شعبه دیوان عالی کشور مرجع قبول اعاده دادرسی می باشد. در سال ۱۳۸۱ برای رسیدگی به تقاضاهای اعمال ماده ۱۸ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب برای اولین بار مرجع جدیدی تحت عنوان شعبه تشخیص دیوان عالی کشور پیش بینی شده بود که از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۵ پرونده های حقوقی و کیفری را مطابق ماده مذکور رسیدگی شکلی و ماهوی نموده و مبادرت به صدور رای می نمودند که پیش بینی این شیوه دادرسی برای مرجع عالی عجیب و دور از انتظار بوده است. خوشبختانه در قانون اصلاح ماده ۱۸ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۸۵ این تشکیلات که متشکل از ۵ قاضی بود منحل شده است.

تشکیلات و صلاحیت هیات عمومی دیوان عالی کشور

طبق ماده۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه در شعب دیوان عالی کشور و یا هریک از دادگاه ها نسبت به موارد مشابه اعم از حقوقی کیفری و امور حسبی با استنباط از قوانین آرای مختلفی صادر شود، رییس دیوان عالی کشور یا دادستان کل کشور به هر طریقی که آگاه شوند مکلفند نظر هیات عمومی دیوان عالی کشور را به منظور ایجاد وحدت رویه درخواست کنند. همچنین به موجب بند پ ماده ۴۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه از شعبه دادگاه عمومی در موضوعی رای صادر شود که مورد قبول شعبه دیوان عالی کشور نباشد پرونده جهت صدور رای اصراری به هیات عمومی دیوان عالی کشور ارسال می شود. رایی که از سوی هیات عمومی در خصوص موضوع صادر می شود رای اصراری نامیده می شود.

در موارد مذکور هیات عمومی دیوان عالی کشور به ریاست رییس دیوان عالی کشور یا معاون وی و با حضور دادستان کل کشور یا نماینده او و حداقل سه چهارم روسا و مستشاران و اعضای معاون کلیه شعب تشکیل می شود تا موضوع مورد اختلاف را بررسی و نسبت به آن اتخاذ تصمیم نمایند. رای اکثریت که مطابق موازین شرعی باشد ملاک عمل خواهد بود. آرای هیات عمومی نسبت به احکام قطعی شده بی اثر است ولی در موارد مشابه تبعیت از آن برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاه ها لازم می باشد.