اعتراض در دیوان عالی کشور

دیوان عالی کشور مرجعی است که در باب پرونده رسیدگی شکلی نموده و از راههای فوق العاده شکایت از رای دادگاه می باشد. فرجام خواهی در دیوان طریق شکایت عدولی نیست و در مرجعی که رای مورد شکایت را صادر نموده مطرح نمی شود. آرایی قابل فرجام هستند که در قانون تصریح شده اند. فرجام خواهی در امور کیفری و حقوقی مشابهت هایی دارند منتها ما در این مطلب آنها را جداگانه مطرح نموده ایم.

مهلت و نحوه اعتراض در دیوان عالی کشور (حقوقی)

مهلت درخواست فرجام خواهی برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج دو ماه می باشد. در هر حال مهلت درخواست فرجام در صورتی که شخص مقیم خارج کشور باشد دو ماه است. مهلت فوق چنانچه رأی فرجام خواسته از دادگاه تجدیدنظر استان صادر شده باشد از تاریخ ابلاغ رای شروع می شود در صورتی که رای فرجام خواسته از دادگاه نخستین صادر شده باشد، مهلت های مزبور از تاریخ پایان یافتن مهلت تجدیدنظر شروع می شود. تفاوتی نمی کند که رای حضوری یا حکم غیابی باشد. بنابراین در صورتی که فرجام خواهی به علت مغایر بودن دو حکم باشد ابتدای مهلت های مزبور تاریخ آخرین ابلاغ هریک از دو حکم است.

فرجام خواهی توسط چه کسی انجام می شود؟

فرجام خواهی توسط محکوم علیه انجام می شود در صورتی که حکم قابل فرجام جزیاً علیه هریک از طرفین صادر شده باشد معمولاً هریک در مهلت مقرر اقدام به فرجام خواهی می نماید که در این صورت فرجام اصلی نامیده می شود اما قانونگذار به شخصی که جزئاً به موجب حکم قابل فرجام محکوم شده اما به هر علت فرجام خواهی ننموده اجازه داده است که درصورت فرجام خواهی طرف مقابل فرجام تبعی نماید.

چگونه در دیوان عالی اعتراض به رای کنیم؟

فرجام خواهی طبق ماده۳۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی؛ با تقدیم دادخواست به دادگاه صادرکننده رای فرجام خواسته به عمل می آید. باتوجه به ملاک صدر ماده ۳۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه فرجام خواه در بازداشتگاه باشد تقدیم دادخواست فرجامی به دفتر بازداشتگاهی که در آنجا توقیف است نیز امکان پذیر است. دراین صورت دفتر بازداشتگاه دادخواست را عیناً به دفتر دادگاه صادرکننده رای فرجام خواسته می فرستد.

رونوشت یا روگرفت مصدق رای فرجام خواسته و نیز لایحه متضمن اعتراضات فرجامی باید پیوست دادخواست فرجامی باشد. برگ های پیوست دادخواست نیز باید به تعداد فرجام خوانده افزون بریک نسخه باشد به استثنای مدرک سمت دادخواست دهنده که تنها به نسخه نخست پیوست می شود. فرجام خواه علی الاصول مکلف به پرداخت هزینه دادرسی است مگر درمورد معسرین یا سایر مواردی که استثنا شده باشد.

چه موقع دیوان عالی رأی را نقض می کند

یکی از موارد نقض طبق ماده۳۷۱ ق.آ.د.م. عدم صلاحیت دادگاه صادرکننده رای فرجام خواسته است. درصورتی رای فرجام خواسته به این سبب نقض می شود که دادگاه صلاحیت ذاتی نداشته باشد در چنین صورتی دیوان عالی باید نسبت به نقض رای فرجام خواسته اقدام کند. رای فرجام خواسته ممکن است از دادگاهی صادر شود که صلاحیت ذاتی داشته منتها صلاحیت محلی نداشته است. در این صورت رای طبق بند ۱ مزبور درصورتی نقض می شود که خوانده در دادگاه نخستین ایراد نموده باشد.

دومین جهت مخالفت رای صادره با موازین شرعی و مقررات قانونی است. انطباق یا عدم انطباق رای فرجام خواسته با موازین شرعی باید بررسی شود و چنانچه رای مخالف موازین شرعی و قانونی باشد در دیوان عالی کشور نقض خواهد شد.

موارد بعدی در نقض رای به وسیله دیوان نیز عبارتند از: عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا در صورتی که به درجه‌ای از اهمیت باشد که رأی را از اعتبار قانونی بیندازد-  آرای مغایر با یکدیگر، بدون سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد و تحقیقات انجام شده ناقص بوده و یا به دلایل و مدافعات طرفین توجه نشده باشد.

بیشتر بخوانید: اصطلاحات و قواعد حقوقی ای که باید بدانیم

مهلت و نحوه اعتراض در دیوان عالی کشور (کیفری)

طبق ماده۴۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری مهلت فرجام برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی می باشد. ملاک در تجدیدنظرخواهی ابلاغ قانونی حکم است نه ابلاغ واقعی آن. هرگاه تقاضای فرجام خارج از مهلت مقرر تقدیم شود و درخواست کننده عذر موجهی عنوان کند دادگاه صادرکننده رای ابتدا به عذر او رسیدگی می نماید و درصورت موجه شناختن آن قرار قبولی درخواست و در غیر این صورت قرار رد آن را صادر می کند.

چگونه از رای کیفری فرجام خواهی کنیم؟

فرجام خواهی یکی از طرق فوق العاده اعتراض به احکام قطعی دادگاه ها محسوب می شود طبق ماده ۴۲۷ آیین دادرسی کیفری؛  آراء دادگاه‌های کیفری جز در موارد زیر که قطعی محسوب می‌شود، حسب مورد در دادگاه تجدیدنظر استان همان حوزه قضائی قابل تجدیدنظر و یا در دیوان عالی کشور قابل فرجام است:

• الف)  جرائم تعزیری درجه هشت باشد.
• ب)  جرائم مستلزم پرداخت دیه یا ارش، در صورتی که میزان یا جمع آن‌ها کمتر از یک‌دهم دیه کامل باشد.

در مورد مجازات‌های جایگزین حبس، معیار قابلیت تجدیدنظر، همان مجازات قانونی اولیه است.

آراء قابل تجدیدنظر، اعم از محکومیت، برائت، یا قرارهای منع و موقوفی تعقیب، اناطه و تعویق صدور حکم است. قرار رد درخواست واخواهی یا تجدیدنظرخواهی، در صورتی مشمول این حکم است که رأی راجع به اصل دعوی، قابل تجدیدنظرخواهی باشد.

آرای صادره درباره جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها سلب حیات، قطع عضو، حبس ابد و یا تعزیر درجه سه و بالاتر است و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه آن‌ها نصف دیه کامل یا بیش از آن است و آرای صادره درباره جرائم سیاسی و مطبوعاتی، قابل فرجام‌خواهی در دیوان‌عالی کشور است.

فرجام‌خواه باید درخواست یا دادخواست خود را به دفتر دادگاه صادرکننده رأی نخستین یا تجدیدنظر و یا دفتر زندان تسلیم کند. دفتر دادگاه یا زندان باید بلافاصله آن را ثبت کند و رسیدی مشتمل بر نام تجدیدنظرخواه یا فرجام خواه و طرف دعوای او، تاریخ تسلیم و شماره ثبت به تقدیم‌کننده بدهد و همان شماره و تاریخ را در دادخواست یا درخواست تجدیدنظر و فرجام درج کند. تاریخ مزبور تاریخ تجدیدنظر یا فرجام‌خواهی محسوب می‌شود. دفتر دادگاه تجدیدنظر استان یا زندان مکلف است پس از ثبت تقاضای تجدیدنظر یا فرجام، بلافاصله آن را به دادگاه صادرکننده رأی نخستین ارسال کند.در صورتی که تجدیدنظر‏خواهی یا فرجام‌خواهی در مهلت مقرر صورت گیرد، دفتر دادگاه صادرکننده رأی نخستین، بلافاصله یا پس از رفع نقص، پرونده را حسب مورد، به دادگاه تجدیدنظر استان یا دیوان‌عالی کشور ارسال می‌کند.

اگر چنانچه درخواست یا دادخواست تجدیدنظرخواهی یا فرجام‏خواهی فاقد یکی از شرایط قانونی باشد، مدیر دفتر دادگاه نخستین، ظرف دو روز، نقایص آن را به درخواست‌کننده یا دادخواست‏دهنده اعلام و اخطار می‌کند تا ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، نقایص مذکور را رفع کند. چنانچه در مهلت مقرر، رفع نقص صورت نگیرد و در صورتی که درخواست یا دادخواست تجدیدنظر یا فرجام خارج از مهلت قانونی تقدیم شود، مدیر دفتر، پرونده را به نظر رئیس دادگاه می‌رساند تا قرار مقتضی را صادر کند. این قرار حسب مورد قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان و یا دیوان‌عالی کشور است.