اثبات نسب چیست؟ روش هاي آن و نمونه دادخواست

نسب به زبان ساده به معنی رابطه فامیلی و خویشاوندی است. به عبارتی رابطه ای خونی که دو نفر با هم دارند را رابطه نسبی می نامند. مثل رابطه فرزند با پدر و خواهر با برادر.

نسب ممکن است ناشی از نکاح یا بدون نکاح باشد.

نسبی که ناشی از نکاح است را نسب مشروع می نامند. همچنین نسب ممکن است ناشی از رابطه جنسی مبتنی بر شبهه یا اشتباه باشد یا این که ناشی از رابطه نامشروع باشد.

نسب مشروع نسبی است که دارای ویژگی هایی باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

در این نوشته قصد داریم پس از بررسی مفهوم نسب به اثبات نسب و نحوه دادخواست آن بپردازیم.

نسب مشروع یا قانونی

یک نسب و رابطه خویشاوندی را وقتی می توان مشروع نامید که بین زن و مرد رابطه نکاح وجود داشته باشد و در اثر رابطه جنسی بین این دو نطفه طفل منعقد شده باشد.

نکاح ممکن است دائمی یا موقت باشد و فرقی نمی کند در هر حال حقوق فرزندان ناشی از هر کدام از این دو نوع ازدواج یکسان است و با هم تفاوتی ندارند.

نکته ای که باید مدنظر داشت این است که انعقاد نطفه باید بعد از عقد نکاح باشد و اگر برفرض بین زن و مرد رابطه جنسی وجود داشته باشد و از این طریق انعقاد نطفه شکل بگیرد و سپس ازدواج کنند باید گفت این نطفه مشروع نیست و انعقاد نطفه قبل از نکاح بوده نه بعد از نکاح.

نسب در حکم قانون

در بالا مختصر اشاره ای کردیم که نسب ممکن است ناشی از شبهه یا اشتباه باشد که می توان گفت در اینجا یکی از طرفین یا هر دو گمان می کند که رابطه زوجیت آن ها مشروع است در حالی که اینگونه نیست یا اینکه یکی از طرفین این رابطه در اکراه مجبور به رابطه جنسی شده و از این طریق نطفه منعقد شده است.

حال این مفهوم را که زنی با مردی ازدواج کند به این گمان که بین آن ها رابطه زوجیت وجود دارد اما در واقع اینگونه نباشد را نزدیکی به شبهه و وطی به شبهه می نامند.

حال اگر از این رابطه فرزندی به دنیا بیاید آن را ولد شبهه و نسب او را ناشی از شبهه می نامند.

این نوع رابطه هم آنچنان که گفته شد در حکم مشروع است یعنی آثار و احکام رابطه مشروع بر آن بار می شود.

نسب غیر قانونی و نامشروع

این نسب همان انعقاد نطفه و تولد کسی است که نه از رابطه نکاح بوده و نه ناشی از اشتباه بوده بلکه ناشی از زنا و رابطه نامشروع بوده است.

در این باره طبق قانون زانیه یعنی کسی که از رابطه زنا متولد شده ملحق به زانی یا زنا کننده نمی شود اما باید این را تفسیر مضیق کنیم و تنها آن را مخصوص ارث در نظر بگیریم به این معنا که مرد موظف است برای چنین فرزندی شناسنامه بگیرد و تمام وظایف خود را انجام دهد اما تنها آن فرد متولد شده از مرد ارث نخواهد برد.

اثبات نسب چیست؟

گاهی دعوا مربوط به اثبات نسب است و گاهی مربوط به نفی نسب که اصطلاحا به آن نفی ولد می گویند.

در دعوای اثبات نسب کسی ادعا دارد که فلان شخص مادر اوست یا فلان شخص پدر اوست.

یا اینکه دیگری برادر یا خواهر است.

برای مثال فرض کنید زن و مردی یا هم ازدواج موقت کرده اند و از این راه فرزندی متولد شده و از این جهت که ازدواج های موقت معمولا به ثبت نمی رسند و این فرزند هم نسب مشروعی دارد، زن برای این که حقوق فرزند را مطالبه کند باید قبل از هر چیز و قبل از اثبات نسب و گرفتن شناسنامه و … باید وقوع نکاح را ثابت کند بعد از اثبات وقوع نکاح باید اثبات نسب کند.

از طرف دیگر و از دید دیگر ممکن است فرزندی پس از سالیان درازی مدعی این باشد که فلان فرد مادر یا پدر اوست لذا اینجا هم اثبات نسب به کار می آید.

نفی ولد چیست؟

نکته ای دیگر که در مقابل این قرار دارد نفی ولد است در نفی ولد پدری که طفل متولد شده، منسوب به اوست ادعا می کند این بچه از آن من نیست‌.

یعنی تعلق فرزند را به خود نفی می کند.

راه های اثبات نسب

قانون گذار برای اینکه وضعی را مقرر کند که طبق آن نسب و ارتباط فرزند به پدر بدون دلیل مخالف رد نشود اماره ای را که سابقه فقهی هم دارد را تاسیس کرده به نام اماره فراش.

طبق این اصل، طفل متولد شده در زمان زوجیت، محلق به شوهر است به شرط آن که از تاریخ ازدواج تا تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ۱۰ ماه نگذشته باشد.

خلاصه آن که اماره فراش یا منسوب کردن طفل به شوهر در جایی است که در زمان زوجیت طفل در حد فاصل ۶ تا ۱۰ ماه متولد شده باشد.

در اینجا قانون گذار طفل را منسوب به پدر دانسته و اصل را بر این گذاشته که زن پاکدامن بوده و با کسی غیر از شوهر خود ارتباط نداشته است.

حال اگر زن و شوهر جدا شده باشند و زن ازدواج مجدد کرده باشد و پس از این ازدواج دوم، طفل متولد شود؛ اگر از زمان جدایی ۱۰ماه نگذشته باشد ازدواج دوم به ۶ ماه رسیده باشد طفل منسوب به شوهر دوم است. البته این اماره ها با وجود پیشرفت های پزشکی به نظر می رسد که کمی منزوی شده اند.

اما فایده آن این است که بار اثبات دعوا را تغییر می دهند مثلا در زمانی که طفل، منسوب به شوهر است اگر او بخواهد طفل را از خود نفی کند باید دلیل بیاورد.

در غیر این صورت طفل متعلق به وی خواهد بود.

به جز این مورد راه های اثبات نسب شامل شهادت شهود، امارات قضایی، اقرار، آزمایشات پزشکی و… نیز می باشد.

اثبات نسب به طرفیت مادر

اثبات نسب مادر به این دلیل که مادر، ماه های زیادی طفل را در وجود خود داشته است کمی راحت تر است.

 معمولا راه ها و ادله اثبات دعوا در اینجا هم کاربرد دارد.

برای اثبات نسب مادر، می توان به شناسنامه صادره استناد کرد و یکی از معمول ترین راه های اثبات برای این امر است.

راه دیگری که می توان به آن اشاره کرد شهادت شهود و امارات و ظواهر قضیه است به این معنا که هم با آوردن شاهد هایی با داشتن شرایط قانونی آن را اثبات کرد و هم اینکه اماراتی را مورد توجه قرارداد مثل زندگی فرد مدعی با مادر که خود چه بسا گویای نسبت مادری بین این دو باشد.

و دیگر دلیل که بهتر از همه جنبه اثباتی دارد و قاطع تر نیز می باشد اقرار مادر است.

در این باره ماده ۱۲۷۳ بیان می کند که:

اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولاً تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد، ثانیاً کسی که به نسب او اقرار شده تصدیق کند، مگر در مورد صغیری که اقرار به فرزندی او شده به شرط آن‌ که منازعی در بین نباشد.

دعوای اثبات نسب مادر طفل به طرفیت پدر

در این دعوا همچنان که در بالا اشاره کردیم. مادر طفل دعوای اثبات نسب را اقامه می کند علیه شوهر خود اما شوهر منکر این رابطه نسبی است.

در اینجا منشا این اختلاف معمولا در جایی است که نکاح بین زن و شوهر به ثبت نرسیده است.

برای مثال گاهی شوهر وجود نکاح را قبول دارد اما خود فرزند را قبول ندارد یا اینکه وجود نکاح را هم قبول ندارد.

در حالت اول در جایی که وجود نکاحی مثل نکاح موقت را قبول دارد اگر اماره فراش حاصل باشد، طفل منتسب به وی است و خود پدر اگر دلیل مخالف نیاورد طفل منسوب به او می شود.

برای این اثبات امر می توان از آزمایش ژنتیک یا شهادت شهود یا هر دوی اینها استفاده کرد.

دعوای اثبات نسب پدر از سوی فرزند

در اینجا برای اینکه فرزند، نسب خود را که ملحق به پدر است ثابت کند باید ثابت کند که محصول نزدیکی و رابطه این دو است و گاهی در اثر جدایی این دو یعنی زن و شوهر حتی اثبات نکاح هم دشوار است اما در جایی که نکاح قابل اثبات است و ثبت شده است باید گفت می توان با کمک اماره فراش این را اثبات کرد و در بالا هم آن را توضیح دادیم.

نمونه دادخواست اثبات نسب

نتیجه گیری

دعوای مربوط به نسب شامل اثبات نسب و نفی نسب هستند. در دعوای اثبات نسب، حسب مورد فرد مدعی و خواهان و فرد خوانده ممکن است متفاوت باشد.

در بالا بعد از توضیح انواع نسب به این امر نیز پرداختیم که گاهی ممکن است فرزند علیه کسی ادعای نسب کند و ادعا کند که فرزند ایشان است یا علیه مادر خود این ادعا را مطرح کند.

از جهتی دیگر ممکن است مادر طفل به طرفیت پدر دعوای اثبات نسب اقامه کند.

این امر بیشتر در جایی است که دو نفر ازدواج موقت کرده اند و زن طفلی را به دنیا آورده و از آنجایی که ازدواج موقت به ثبت نمی رسد برای الزام پدر ایفای وظایف ابتدا باید وقوع نکاح و سپس اثبات نسب صورت بگیرد.

سوالات متداول