نحله در لغت به معنای عطیه و بخشش است. در حمایت از خانواده در جمهوری اسلامی ایران، نحله در حقیقت یکی از حقوق مالی زن در زندگی مشترک است که تحت شرایطی به وی تعلق می گیرد.
مبنای قانونی نحله در تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۲۱/۱۲/۱۳۷۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام ذکر شده است است.
البته گفتنی است که اکثر این قانون در سال ۹۱ و با تصویب قانون حمایت از خانواده قانون حمایت خانواده نسخ شده است و استثنا این ماده همچنان معتبر مانده است.
در تبصره ای مقرر شده است که:
«با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می‌نماید.»
نحله به مانند بسیاری از قوانین دیگر، ابداع قانون گذار نیست و مبنای دینی دارد.
خداوند در قرآن کریم، آیه شماره ۴ در سوره نساء می فرماید:
وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً ۚ فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا – و مهر زنان را در کمال رضایت به آنها بپردازید، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود.
در چه شرایطی نحله به زن تعلق می‌گیرد؟
تعلق گرفتن نحله به زوجه به مانند مهریه از حقوق مسلم نیست. در واقع و مطابق با قانون، برای تعلق گرفتن نحله به زن باید شرایط خاصی رعایت شود.
این شرایط عبارت اند از:
- طلاق به درخواست زوجه نباشد: طلاق ممکن است به درخواست زوج یا به درخواست زوجه و یا حتی به صورت توافقی اتفاق بیفتد. در حالتی که زوجه، خواهان طلاق باشد، نحله به وی تعلق نمی‌گیرد. در حالتی که زوج و زوجه قصد دارند که بر اساس توافق از یکدیگر جدا شوند، تعلق یا عدم تعلق نحله بنا بر توافق طرفین خواهد بود.
- طلاق باید اتفاق بیفتد: در طول زندگی مشترک و تا قبل از اقدام به دادخواست طلاق از جانب زوج، امکان مطالبه نحله وجود ندارد. علت طلاق در رابطه با تعلق نحله به زوجه، تاثیری ندارد.
- اجرت المثل نباید به زن تعلق بگیرد: نحله همزمان با اجرت المثل قابل دریافت. نیست بدین صورت که اگر اجرت المثل به هر دلیلی به زوجه تعلق بگیرد دادگاه نمی تواند برای زن نحله تعیین کند.
- در تعیین نحله بر خلاف اجرت المثل نیازی به کارشناسی نیست و مبلغ را قاضی دادگاه با توجه به سنوات زندگی مشترک و کارهای که زوجه انجام داده است و خصوصا تمکن و وسع مرد تعیین می کند.
نحوه مطالبه نحله
پس از آنکه زوج دادخواست طلاق را به دادگاه صلاحیت دارد ارائه نمود، زن یا زوجه نیز می‌تواند دادخواست مطالبه نحله را به دادگاه محل زندگی مشترک اقامه نماید.
برای این کار باید ابتدا به ساکن، دادخواست مطالبه نحله توسط یکی از متخصصین علم حقوق (ترجیحا وکلای دادگستری) تنظیم گردد. سپس دادخواست را برای ثبت و ارجاع به دادگاه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد.
هزینه ثبت این دادخواست علاوه بر مبلغی که به عنوان حق الثبت و حق التحریر اخذ می شود، بنا بر میزان خواسته شما از دادگاه، برای مبلغ بالای بیست میلیون تومان سه و نیم درصد و برای مبلغ زیر بیست میلیون تومان یک و بیست و پنج صدم درصد خواهد بود.
نمونه رای دادگاه در رابطه با نحله
پرونده کلاسه ………….. شعبه ………دادگاه خانواده مجتمع قضایی خانواده ………. تصمیم نهایی شماره ……………..
خواهان : خانم ………. فرزند …….. با وکالت وکیل دادگستری به نشانی…………..
خوانده : آقای ………. به نشانی ……………..
خواسته ها:
۱- مطالبه نحله ایام زوجیت
۲- مطالبه خسارت دادرسی
گردش کار: خواهان دادخواستی به خواسته فوق به طرفیت خوانده بالا تقدیم داشته که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت به کلاسه فوق و جری تشریفات قانونی در وقت مقرر دادگاه به تصدی امضا کننده زیر تشکیل است و با توجه به محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و به شرح ذیل مبادرت به صدور رای می نماید.
در خصوص دعوی خانم ……. فرزند …… با وکالت وکیل دادگستری به طرفیت آقای ……… به خواسته مطالبه نحله دوران ۲۲ ساله زندگی مشترک به انضمام هزینه دادرسی توجه به محتویات پرونده نظر به اینکه زوجه مدعی انجام امورات جاریه منزل و پرورش فرزند در طول سالیان زندگی مشترک با همسرش بوده و با عنایت به در اختیار نداشتن خدمتکار و اقرار خوانده به انجام امورات مربوط به نگهداری و پرورش فرزند مشترک توسط همسرش و نیز اقرار به تبرع از جانب مشار الیها استحقاق وی بر دریافت اجرت عرفی اعمال برای دادگاه محرز نمی باشد. لذا دادگاه دعوی مطروحه را وارد تشخیص داده مستندا به تبصره بند ب ماده ۶ اصلاحانت قانون طلاق خوانده به پرداخت مبلغ بیست میلیون و هشت صد هزار تومان به عنوان نحله دوران زندگی زناشویی به خواهان و مبلغ یکصد و پنجاه هزارتومان به عنوان هزینه کارشناسی و مبلغ ۱,۲۴۰,۰۰۰ ریال به عنوان هزینه دادرسی محکوم می نماید و رای صادره حضوری و ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر استان تهران می باشد.
نتیجه گیری
زنانی که در معرض طلاق قرارگرفته اند با شناخت بهتر حقوق خود به ویژه حقوق مالی می توانند از حمایت بیشتری برخوردار باشند.
نحله یکی از آن حقوقی است که شاید چندان با گوش آشنا نباشد اما به هر حال یکی از حقوق مالی است که زوجه می توان مطالبه نماید.
اگر دادخواست داده باشید خیر.
اگر این حق را ساقط کرده باشین تا تاریخ اسقاط قابل مطالبه نیست.
مهریه ارتباطی با نحله ندارد.
