شرکتهای تجارتی در حقوق ایران مقررات خاص خود را دارند و از نظر نحوه تشکیل و انحلال و اداره آن مقررات حقوق تجارت و اداره امور ورشکستگی حاکم هستند. منتها در شرکت مدنی مقررات حقوق مدنی حاکم بوده و با شرکت های تجاری تفاوت دارند. از نظر اصول حاکم بر آنها نیز تفاوتهایی دارند که در این مطلب به آنها خواهیم پرداخت.
دسترسی سریع به عناوین:
شرکت تجاری چیست؟
شرکت تجاری اصولاً عبارتست از اینکه چند نفر مالی را برای تجارت و استفاده از منافع آن در میان گذارند قانون تجارت تعریفی از شرکت تجاری ننموده و تعریفی که در ماده ۵۷۱ قانون مدنی آمده تعریف شرکت مدنی است.
طبق ماده ۵۷۱ قانون مدنی؛ شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئ واحد به نحو اشاعه و طبق ماده ۵۷۳ قانون مدنی؛ شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می شود یا در نتیجه عمل شرکا از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعاً در ازاء عمل چند نفر و نحو اینها. تعریف قانون مدنی از شرکت تجاری کامل نیست و قانون تجارت نیز صرفاً انواع شرکتهای تجاری را بیان کرده و اساتید حقوق شرکت تجاری را عبارت از «سازمانی که بین دو یا چند نفر تشکیل می شود که در آن هر یک سهمی به صورت نقد یا جنس یا کار خود در بین می‌گذارند تا مبادرت به عملیات تجارتی نموده و منافع و زیانهای حاصله را بین خود تقسیم کنند.» تعریف نموده اند.
تفاوت بین شرکت تجاری با شرکت مدنی در حقوق ایران
بین اصول شرکتهای تجاری و مدنی تفاوت وجود دارد:
- الف- در شرکت تجارتی قصد همکاری و هدف جلب منافع اقتصادی است و در حالی که در شرکت مدنی الزاماً چنین نیست.
- ب- شرکت تجارتی همیشه اختیاری است در حالی که شرکت مدنی ممکن است قهری باشد.
- ج- در شرکت تجارتی به سبب داشتن شخصیت حقوقی تصمیمات راجع به شرکت عمدتاً به اکثریت آراء اتخاذ می شود ولی در شرکت مدنی برای انجام دادن هر عمل مادی یا حقوقی راجع به مال مشاع اتفاق نظر و رای کلیه شرکا ضروری است.
- د- در شرکت تجاری ورود و خروج شرکاء تابع مقررات مخصوص و در برخی موارد منوط به رضایت سایر شرکاست درحالی که در شرکت مدنی هریک از مالکین مشاع اختیار فروش و واگذاری سهم مشاعی خود را دارد.
- ه- در شرکت تجارتی اصل اختصاص دارایی وجود دارد یعنی آنکه دارایی شرکت و شرکا از یکدیگر مجزاست ولی در شرکت مدنی چنین اصلی وجود ندارد.
- و- شرکت تجارتی مشمول مقررات ورشکستگی است ولی شرکت مدنی چنین نمی باشد.
- ح- شرکت تجارتی طبق مقررات قانون تجارت انحلال و تصفیه می یابند در صورتی که در شرکت مدنی از آنجا که شخصیت علیحده ای از شرکا ندارد اصولا موضوع انحلال و تصفیه در بین نیست.
بیشتر بخوانیم: شرکت تضامنی در قانون تجارت
چگونه علیه شرکت تجاری شکایت کنیم؟
مطابق ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی دعاوی علیه شرکت تجاری نیز در صلاحیت محاکم عمومی است مگر اینکه مقنن خود مرجع اختصاصی برای رسیدگی به دعاوی تجاری تعیین نموده باشد؛ لذا خواهان دعاوی شرکتهای تجاری باید دعوا را در یکی از محاکم عمومی حقوقی دادگستری طرح نماید.
دعوای راجع به توقف یا ورشکستگی را باید در دادگاهی اقامه نمایید که شخص متوقف یا ورشکسته در حوزه آن اقامت داشته است و چنانچه در ایران اقامت نداشته باشد، در دادگاهی اقامه کنید که متوقف یا ورشکسته در حوزه آن برای انجام معاملات خود شعبه یا نمایندگی داشته یا دارد و دعاوی راجع به ورشکستگی شرکتهای بازرگانی که مرکز اصلی آنها در ایران است، همچنین دعاوی مربوط به اصل شرکت و دعاوی بین شرکت و شرکا و اختلافات حاصله بین شرکا و دعاوی اشخاص دیگر علیه شرکت تا زمانی که شرکت باقی است و نیز در صورت انحلال تا وقتی‌که تصفیه امور شرکت در جریان است، در مرکز اصلی شرکت اقامه نمایید.
طبق ماده ۴۱۳ قانون تجارت و ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی دعاوی شرکتهای تجاری در محل اقامت تاجر ورشکسته مطرح خواهد شد و اگر تاجر در ایران اقامت نداشته باشد دعاوی شرکتهای تجاری یا توقف در ادگاهی مطرح خواهد شد که متوقف یا ورشکسته در حوزه آن برای انجام معاملات خود شعبه یا نمایندگی داشته یا دارد.
طرح دعوا علیه شرکت تجاری
با توجه به وضعیت شرکتهای تجاری در دو شق قابل بررسی است:
برای طرح دعوا علیه شرکت تجاری، در زمان موجودیت شرکت تا قبل از تصفیه نهایی: در صورتی که شرکتهای بازرگانی در ایران مرکز اصلی داشته باشد دادگاه محل مرکز اصلی شرکت صالح به رسیدگی است ولی اگر این شرکت‌ها در ایران مرکز اصلی نداشته باشند لیکن شعب و نمایندگی برای معاملات خود داشته باشند با وحدت ملاک از ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی باید دادگاه محل نمایندگی یا شعب را به صالح به رسیدگی دانست.
و در زمان بعد از تصفیه نهایی، دعوا به طرفیت مدیر تصفیه یا اداره امور ورشکستگی حسب مورد با رعایت ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی در محل اقامت اشخاص مذکور اقامه خواهد شد در صورتی که شرکتهای منحل شده دارای مدیر تصفیه نباشد دادگاه محل اقامت آخرین مدیر قبل از انحلال صالح خواهد بود.
چگونه دعوا علیه شرکت تجاری مطرح کنیم؟
دعاوی شرکتهای تجاری دعوای غیرمالی محسوب و خواهان می‌تواند با پرداخت هزینه دعوای غیرمالی دادخواست خود را به مرجع ذی‌صلاح تقدیم نماید.طبق ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی به دعاوی شرکتهای تجاری مستلزم تقدیم دادخواست است و باید تمامی تشریفات مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی در مورد این دعوا رعایت گردد. با توجه به نوع دعوا ممکن است خواهان ذی‌نفع یا یکی از سهامداران یا مؤسسین شرکت باشد به طرفیت شرکت یا هیئت مدیره یا مجمع به همراه شرکت طرح می‌گردد علی‌ای‌حال باید به یاد داشته باشیم که در تمامی دعاوی شرکتهای تجاری باید یکی از خواندگان حتماً شرکت باشد تا دعوا مواجه با ایراد نگردد. خواسته دعاوی شرکتهای تجاری ابطال باشد باید «تقاضای صدور حکم به ابطال شرکت به شماره ثبت … و شناسه ملی … یا صورت‌مجلس … شرکت … مورخ …» باشد و اگر خواسته دعوا انحلال باشد باید خواهان «صدور حکم به انحلال شرکت … به شماره ثبت و شناسه ملی … به انضمام خسارات قانونی» تقاضا نماید.
اسناد و مدارک لازم برای طرح دعوا علیه شرکت تجاری
مهمترین اسناد و مدارکی که برای طرح دعاوی شرکتهای تجاری نیاز می‌باشد عبارت‌اند از:
- اسناد و مدارک مربوط به شرکت از جمله: اساسنامه – اظهارنامه – روزنامه رسمی – دفاتر تجاری
- اسناد و مدارک دال بر غیرقانونی بودن ثبت شرکت از جمله عدم رعایت مهلت‌های قانونی و ظهرنویسی تقویم خلاف واقع آورده‌های غیرمالی و
- .اسناد و مدارک دال غیرقانونی بودن صورت‌مجلس (عدم رعایت روزنامه جهت دعوت- عدم تشکیل مجمع در محل قانونی شرکت. عدم رعایت مهلت‌های روزنامه‌های دعوت)
- .کارت ملی و شناسنامه صاحبان امضاء مجاز.
