اوراق قرضه همچنان که از نام آن پیداست نوعی قرض و وام به حساب می آید. در واقع صدور اوراق قرضه توسط شرکت های تجاری به این معناست که آنان از شما قرض و وام می گیرند و در قبال آن بهره به شما می دهند.
به عبارتی شما قرض می دهید به شرکت برای تامین مالی شرکت و در قبال آن تا مدتی مثلا یک سال شرکت مزبور به قرض دهنده بهره می دهد تا وقتی که سر رسید تمام شود. آن وقت شرکت کل مبلغ را که قرض گرفته پس می دهد.
در ادامه از این اوراق قرضه سخن خواهیم گفت البته باید دانست در حال حاضر اوراق قرضه توسط شورای نگهبان خلاف شرع اعلام شده و می توان گفت محمل قانونی ندارد و جایگزین آن اوراق مشارکت است.
اوراق قرضه چیست؟
گاه پیش می آید که ما برای خرید وسیله یا هر چیز دیگری دچار کمبود مالی و کمبود سرمایه می شویم و برای آن ناچار به قرض گرفتن هستیم.
حال مثال همین قضیه در مورد شرکت ها جاری است ممکن است شرکت ها منبع مالی برای پیشبرد امور خود نیاز داشته باشند اما یا بانک جوابگوی این همه سرمایه نیست یا به دلیل دیگر شرکت برای تامین منابع مالی خود دست به صدور اوراق قرضه می زند و آن منبع مالی و سرمایه مورد نیاز را از مردم قرض می گیرد.
وقتی فردی اقدام به خرید اوراق قرضه می کند؛ در واقع پول خود را به شرکت قرض می دهد و در مقابل این خرید اوراق یا در مقابل این قرض دادن از مزایایی و امتیاز هایی برخوردار می شود.
فرض کنید مدت اوراق قرضه یک ساله است در این مدت که فرد پول خود را قرض داده یعنی اوراق قرضه خریداری کرده است تا پایان یک سال که پول خود را کامل پس می گیرد از بهره آن پول برخوردار می باشد.
شرکت عرضه کننده اوراق قرضه هم مکلف است طبق آنچه از ابتدا پیش بینی شده طی دوره های مختلف مبلغی به عنوان بهره یا سود به دارنده این اوراق پرداخت کنند.
تفاوت اوراق قرضه با سهام
هم خرید اوراق قرضه هم خرید سهام، نوعی سرمایه گذاری است اما آنچنان که پیداست در اوراق قرضه نرخ ثابتی برای سود وجود دارد و در هر حال به این قرض، سودی تعلق می گیرد اما در سهام که این هم نوعی سرمایه گذاری است، سود ثابتی وجود ندارد و بستگی به شرکت و پیشرفت آن دارد و ریسک بیشتری خواهد داشت.
تفاوت دیگری که وجود دارد در این است که در سهام، فرد سهام دار خریدار سهام در واقع مالک بخشی از سهام شرکت است و در سود و زیان آن شریک می باشد اما در اوراق قرضه، فرد چون به شرکت قرض داده صرفا طلبکار شرکت به حساب می آید.
نکته ای که باید دوباره بر آن تاکید کرد این است که در اوراق قرضه به این دلیل که دارای نرخ سود ثابت است؛ توسط شورای نگهبان غیر شرعی اعلام شده است و در حال حاضر چنین اوراقی رسما وجود ندارد اما اوراق مشارکت جایگزین آن شده است با ماهیتی متفاوت.
شرایط صدور اوراق قرضه
در لایحه اصلاحی سال ۴۷ قانون تجارت برای صدور اوراق قرضه شرایطی پیش بینی شده است که طبق آن:
- نوع شرکت باید سهامی عام باشد، پس سایر شرکت ها از صدور اوراق قرضه ممنوع بودند.
- از تاریخ ثبت شرکت دو سال گذشته باشد.
- در اساسنامه این اجازه داده شده که شرکت حق دارد اوراق قرضه صادر کند یا اگر پیش بینی نشده این امر در مجمع عمومی فوق العاده به تصویب برسد.
- شرط دیگر این بود که شرکت تنها زمانی می تواند اوراق قرضه صادر کند که تمام سرمایه ثبت شده شرکت پرداخت شده باشد.
- و این که حداقل دو نوبت ترازنامه و حساب سود ک زیان شرکت توسط مجمع عمومی صاحبان سهام به تصویب برسد.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه ممکن است ساده باشد یا مرکب در اوراق قرضه ساده فرد تنها طلبکار است و به وی بهره ای تعلق می گیرد اما در اوراق قرضه مرکب امتیازات بیشتری دارد مثلا ممکن است که وی سهام دار شرکت نیز بشود، یعنی به جای طلبکار بودن شریک شرکت خواهند شد. در ادامه به این مورد خواهیم پرداخت.
۱- اوراق قرضه قابل تبدیل با سهام: در اینجا که صدور چنین اوراقی نیازمند تصویب مجمع عمومی فوق العاده است. این مجمع باید مدت و شرایطی را که در آن افراد می توانند اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند؛ مشخص کند و علاوه بر آن اجازه افزایش سرمایه را نیز به هیئت مدیره بدهد.
انتشار این اوراق همانند اوراق قرضه ساده و عادی است منتها در اطلاعیه ذکر می کنند که این اوراق قابل تبدیل به سهام شرکت می باشند. تبدیل این اوراق به سهام شرکت تابع میل و اراده دارنده اوراق قرضه است.
۲- اوراق قرضه قابل تعویض با سهام: در اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت، مجمع عمومی فوق العاده خود سرمایه شرکت را به مبلغی حداقل به میزان اوراق قرضه افزایش می دهد که این افزایش سرمایه موقتا توسط یک یا چند بانک یا موسسه مالی و اعتباری پذیره نویسی می گردد تا دارنده اوراق قرضه بتواند تا قبل از سر رسید آن اقدام به تعویض ورقه قرضه با سهم نماید.
در واقع در زمانی که شرکت نیاز به تامین مالی فوری دارد قانون اجازه داده است که با تصویب شورای پول و اعتبار و با انعقاد قراردادی، پول مورد احتیاج را به اینگونه شرکت ها اعطا کند مشروط به این که قرارداد مزبور و مصوبه مجمع عمومی فوق العاده دایر بر افزایش سرمایه شرکت را همزمان با انتشار اوراق قرضه قابل تعویض به سهام شرکت تصویب نماید.
تفاوت اوراق مشارکت و اوراق قرضه
همانطور که گفتیم اوراق قرضه به این دلیل که دارای نرخ سود ثابت است توسط شورای نگهبان غیر شرعی اعلام شده و منسوخ گردیده است و جایگزین آن اوراق مشارکت است.
در اوراق مشارکت در واقع بر خلاف اوراق قرضه، فرد در یک طرح مشخص مشارکت می کند و به عبارتی شخص سرمایه خود را به یک شرکت، کارخانه و… می دهد تا بتواند طرح توسعه خود را اجرا و سود سرمایه گذار را نیز پرداخت کند.
اوراق مشارکت، اوراق بهادار بانامی است که با قیمت و مدت معین و برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح های مورد نظر دولت، شهرداری ها، شرکت های بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تامین مالی آن ها منتشر شده است و بازپرداخت آن توسط دولت با بانک ها تضمین می شود.
اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایه گذاران واگذار می شود.
نتیجه گیری
اوراق قرضه اوراقی است که افراد با خریداری آن مبلغی به شرکت های تجاری وام و قرض می دهند و بابت این قرض، سود و بهره معین دریافت می کنند.
به دلیل همین داشتن سود و بهره معین، اوراق قرضه که در لایحه اصلاحی قانون تجارت پیش بینی شده بود توسط شورای نگهبان خلاف شرع دانسته شد.
جایگزینی که برای اوراق قرضه وجود دارد؛ اوراق مشارکت است، در اوراق مشارکت، فرد در یک طرح، مشارکت می کند و در سود و زیان آن سهیم است و دارای ویژگی های خاص دیگر است برخلاف اوراق قرضه که توضیح داده شد.
سوالات متداول
به زبان ساده می توان گفت ممکن است شرکت برای انجام امری نیاز به پول داشته باشد؛ لذا با صدور اوراق مشارکت این پول را از مردم قرض می گیرد و در عوض آن به ایشان سود و بهره می پردازد.
اوراق قرضه به این دلیل که متضمن سودی معین با بهره معین می باشد توسط شورای نگهبان خلاف شرع اعلام شده و در حال حاضر محمل قانونی ندارد.
در اوراق قرضه فرد با قرض دادن طلبکار شرکت می شود اما در سهام فرد مالک بخشی از سهام شرکت می باشد.
سلام من مقداری از پول خود را اوراق قرضه از بانک سپه خریداری کردم و در ازای آن ۱۸ درصد ماهانه سود دریافت میکنم آیا امکان دارد پولم رو پس ندهند ؟