منظور از اشخاص حقیقی و حقوقی چیست؟

بارها در روابط تجاری و مقررات تجاری ممکن است به ترکیب واژگانی شخص حقیقی و حقوقی برخورده باشید شخص حقیقی و حقوقی یک سری مشابهت باهم دارند و یک سری تفاوت دارند. تفاوتهای آنها در اینجا موضوع مطلب ماست. این که شخص حقیقی و حقوقی چه تفاوتی دارند و در روابط اگر با شخص حقیقی روبرو باشیم یا شخص حقوقی چه مطالبی را باید توجه نماییم؟

اوصاف شخص حقیقی

شخص حقیقی یا طبیعی عبارتست از فردی از افراد انسان که در جامعه دارای شخصیت حقوقی بوده و به اتکاء آن بتواند دارای حقوق و تکالیفی گردد و آن را به طور مستقیم و غیرمستقیم اجرا و اعمال نماید خواه صغیر باشد یا کبیر. بنابراین هر کس دارای حق و تکلیف باشد دارای شخصیت حقیقی است و به این ترتیب هر فردی از افراد بشر که در جامعه ای زندگی می کند دارای شخصیت حقیقی است.

اوصاف شخص حقوقی

اغلب قوانین کشورهای مختلف برای شرکتهای تجاری شخصیتی مستقل و مجزا از شخصیت شرکاء قائل و سازمانی برای آن پیش بینی نموده اند که براساس آن امور شرکت اداره می شود. استقلال این شخصیت در شرکتهای سرمایه واضح تر است و در شرکتهای شخص کمتر ولی مجزا از شخصیت شر کاست. حتی در کشورهایی که برای شرکتهای تضامنی شخصیت جداگانه قائل نمی شوند به وسیله نظریه اختصاص دارایی تفکیکی بین دارایی شرکت و دارایی شرکا قائل نمی شوند. قرارداد شرکت موجد شخصیت حقوقی است و شخصیتی جداگانه از شخصیت شرکا دارا خواهد بود. در ماده۵۸۳ قانون تجارت می خوانیم: کلیه شرکتهای تجارتی مذکور در این قانون شخصیت حقوقی دارند.

ماهیت شخصیت حقوقی

راجع به ماهیت شخصیت حقوقی مدتهاست بین علمای حقوقی اختلاف است عده ای اصولاً منکر شخصیت حقوقی شده و اظهار می دارند فقط اشخاص طبیعی می توانند دارای حقوق و وظایف باشند ولی اداره و مالکیت اموال ممکن است به انواع مختلف باشد که یکی از آنها مالکیت اشتراکی است و اظهار می دارند: شخصیت حقوقی همان اجتماع حقوق مالکین متعدد در شئی واحد است که چون برای منظور معینی اختصاص داده شده تحت اصول حقوقی مخصوص قرار می گیرند.

بیشتر بخوانید: دعوای ورشکستگی

فرق حقیقی و حقوقی در بورس

هر شخص حقیقی ای می تواند در بورس سرمایه گذاری کند. شخص حقیقی با ارائه اوراق هویتی در بورس یک کد بورسی دریافت می کند. این شخص حقیقی می تواند سهام خریداری کند و شخص حقیقی در بورس نامیده می شود. در مقابل سهامدار حقیقی با واژه سهامدار حقوقی روبرو هستیم که یک شرکت و سازمان است که در مسیر قانونی ثبت شرکت، چنین شخصیتی یافته. شخصیت حقوقی سهامدار  شماره ثبت، نام تجاری، کد شناسایی، تاریخ ثبت، کد اقتصادی، موضوع کسب و کار یا فعالیت، روزنامه رسمی و …دارد و به عبارتی یک سازمان است که احتمالا متشکل از هیئت مدیره، مدیر عامل و .. بوده و خرید سهام نیز از سوی سهامدار حقوقی به مراتب متفاوت از شکل خرید و نگهداری سهام از سوی سهامداران حقیقی است.

تفاوت مسئولیت کیفری شخص حقیقی و حقوقی

همچنان که شخص حقیقی دارای مسئولیت کیفری است شخص حقوقی نیز مسئولیت کیفری دارد. مجازات شخص حقوقی در قانون مجازات اسلامی ۹۲ آمده است: در صورتی که شخص حقوقی براساس ماده (۱۴۳) این قانون مسؤول شناخته شود، با توجه به شدت جرم ارتکابی و نتایج زیان بار آن به یک تا دو مورد از موارد زیر محکوم می شود، این امر مانع از مجازات شخص حقیقی نیست:

• الف- انحلال شخص حقوقی
• ب- مصادره کل اموال
• پ- ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی به طور دائم یا حداکثر برای مدت پنج سال
• ت- ممنوعیت از دعوت عمومی  برای افزایش سرمایه به طور دائم یا حداکثر برای مدت پنج سال
• ث- ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری حداکثر برای مدت پنج سال
• ج- جزای نقدی
• چ- انتشار حکم محکومیت به  وسیله رسانه ها

تبصره- مجازات موضوع این ماده، در مورد اشخاص حقوقی دولتی و یا عمومی غیر دولتی در مواردی که اعمال حاکمیت می کنند، اعمال نمی شود.

میزان جزای نقدی قابل اعمال بر اشخاص حقوقی حداقل دو برابر و حداکثر چهار برابر مبلغی است که در قانون برای ارتکاب همان جرم به وسیله اشخاص حقیقی تعیین می شود.

انحلال شخص حقوقی و مصادره اموال آن زمانی اعمال می شود که برای ارتکاب جرم، به وجود آمده یا با انحراف از هدف مشروع نخستین، فعالیت خود را منحصراً در جهت ارتکاب جرم تغییر داده باشد.