یارانه یعنی چه و نحوه اعتراض به قطع آن

یارانه یا سوبسید به شکلی از کمک مالی می گویند که از جانب دولت به یک تجارت خاص یا یک بخش اقتصادی یا به منظور افزایش رفاه عمومی جامعه در زمان های معین به مردم پرداخت می شود. همچنین طبق تعریف بانک جهانی، یارانه به سود اقتصادی می گویند که معمولاً دولت‌ها به تولیدکنندگان کالا به منظور کنترل و تقویت بازار پرداخت می‌کنند.

پرداخت یارانه در ایران سابقه‌ای طولانی دارد، ولی تا سال ۱۳۵۴ در دورانی که قیمت نفت ناگهان افزایش پیدا کرد، یارانه زیادی برای افزایش رفاه مردم پرداخت نمی‌شد.

اما بعد از انقلاب اسلامی پرداخت یارانه به صورت غیر مستقیم از طریق تزریق به بازار و بخش‌های مختلف تولیدی در دستور کار قرار گرفت.

انواع یارانه

یارانه‌ها از نظر نوع به دو نوع یارانه صادراتی و یارانه داخلی تقسیم می شوند:

یارانه صادراتی: دولت‌ها به منظور ترغیب شرکت‌های خصوصی به صادرات محصولاتشان، یارانه های صادراتی را به آن ها پرداخت می‌کنند.

یارانه داخلی: این نوع یارانه کمکی است که دولت‌ها به صورت غیر مستقیم به مردم جامعه پرداخت می نمایند. در ادامه این مطلب به بررسی این نوع یارانه و نکات مربوط به آن می پردازیم.

انواع یارانه از نظر حساب‌های مالی

یارانه از نظر انواع حساب های مالی به دوسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شود:

یارانه مستقیم: یارانه مستقیم هزینه‌هایی است که دولت به منظور حفظ منافع قشر کم درآمد جامعه برای خرید کالاها و خدمات می‌پردازد. در یارانه مستقیم عمدتاً دریافت کنندگان آن شخصیتی کاملاً مشخص و حقوقی دارند.

از بین دریافت کنندگان یارانه مستقیم می توان به موسسات و شرکت‌های تولیدکننده و ارائه دهندهٔ کالاها و خدمات زیر بنایی که تولید و ارائه خدمت شان در جهت منافع عمومی باعث زیان مالی آن‌ها می‌شود اشاره کرد؛ مثل شرکت‌های تولیدکننده آب و برق و شرکت‌های ارائه دهنده خدمات حمل و نقل عمومی. یارانه تولیدی و یارانهٔ مصرفی دو نوع مختلف یارانه مستقیم می باشند.

یارانهٔ غیر مستقیم: یارانهٔ غیر مستقیم یارانه‌ای است که به منظور ثابت نگه داشتن قیمت مصرف‌کننده یا تضمین کردن قیمت تولیدکننده تخصیص می یابد. این نوع یارانه تنها جنبهٔ کالایی دارد و دریافت کنندگان آن متعدد می باشند.

انواع یارانه با توجه به نوع پرداخت

یارانه از نظر نوع پرداخت به دو دسته یارانه نقدی و یارانه غیرنقدی تقسیم می شود:

یارانه نقدی: یارانه ای است که به صورت ریالی به اشخاص یا گروه مورد نظر به عنوان حمایت پرداخت می شود.

یارانه غیر نقدی: یارانه ای است که به صورت غیر ریالی و به طرق مختلف در اختیار گروه هدف قرار می گیرد. به عنوان مثال امتیاز بخشودگی مالیاتی یا در اختیار گذاشتن کالای اولیه مثل کالای خام یا فرآوری شده به تولید کننده گان.

دسته‌بندی یارانه از نظر مرحله‌ای

یارانه از منظر مرحله ای که کالا و خدمت مشمول یارانه می‌شود به سه دسته کلی تقسیم می شود:

1. یارانهٔ تولیدی: هر نوع مداخلهٔ دولت در اقتصاد که باعث کاهش هزینه‌های تولید برای تولیدکننده یا افزایش قیمت دریافتی توسط تولیدکننده شود، یارانهٔ تولیدی به شمار می آید. کمک‌های دولت به صنایع و کشاورزان جزو این دسته می باشند.
2. یارانهٔ مصرفی: هر نوع تأثیر دولت که باعث ‌شود مصرف‌کننده قیمتی کمتر از قیمت بازار را پرداخت کند، یارانه مصرفی می گویند.
3. یارانهٔ خدماتی: یارانه‌ای است که دولت برای کاهش بعضی از هزینه‌های خدماتی برای مصرف‌کنندگان، به قسمتی از از خدمات عمومی(شهری) پرداخت می‌کند.

انواع یارانه از نظر بودجه کشور

یارانه‌ها بر اساس اینکه در قانون بودجه کشور به ‌طور مشخص ذکر شود یا به‌طور ضمنی لحاظ شوند، به دو نوع آشکار و پنهان تقسیم می‌شوند.

انواع یارانه از نظر چگونگی توزیع در جامعه

یارانه‌ها از نظر نحوه چگونگی توزیع در جامعه به سه گروه تقسیم می‌شوند:

1. یارانه باز: مثل یارانه بنزین پیش از سهمیه بندی که بدون محدودیت بسته به اینکه هر کس چه مقدار مصرف می کند در اختیار همه قرار می‌گرفت.
2. یارانه سرانه: مثل یارانه کالاهای کالا برگی که به صورت محدود و مشخص و به ‌صورت مساوی میان همهٔ افراد جامعه توزیع می‌شود.
3. یارانه هدفمند: مثل یارانه به صورت بن‌ ها و کالا برگی‌ هایی که به گروه‌ های مشخصی از افراد جامعه پرداخت می‌شود. افرادی مثل کارگران، کارمندان، از کار افتادگان و مستمری بگیران و…

هدفمندی یارانه ها

مجلس شورای اسلامی در نیمه دوم سال ۱۳۸۹ پرداخت یارانه‌ها به صورت نقدی و به حساب هر خانوار با نرخ ۴۵۵۰۰ تومان را تصویب کرد.

این یارانه در حال حاضر نیز بدون تغییر مبلغ به حساب سرپرست خانوار‌های ایرانی پرداخت می‌شود. اما در طول سال‌ های اخیر بخش زیادی از خانواده‌های پر درآمد جامعه از طرف دولت از دریافت یارانه منع شدند.

منبع پرداخت یارانه از کجاست؟

در دولت های متفاوت منبع پرداخت یارانه باهم فرق می کند. در کشور ما عمده ترین منابع پرداخت یارانه، درآمدهای حاصل از معادن نفت، گاز، آهن آلات، سنگ و… گمرک ها و مالیات است. دولت موظف است مبلغی را از درآمدهای عمومی کشور صرف عمران و آبادی کشور کند. مبلغی را هم صرف تقویت علمی و فنی منابع انسانی و مقداری را هم به عنوان یارانه به گروه های نیازمند پرداخت کند.

موارد منع تعلق یارانه

یارانه معیشتی به خانوارهایی با شرایط زیر تعلق نمی گیرد:

1. اگر همزمان دارای واحد مسکونی، شغل و خودرو باشند.
2. در صورتی که دارای دو واحد ملکی باشند.
3. ملک به ارزش ۱۲ میلیارد ریال در تهران و کلان شهر ها و ۹ میلیارد ریال در سایر شهرستان ها داشته باشند.
4. اگر خودروی سواری به ارزش بیشتر از ۳ میلیارد ریال یا خودروی عمومی با ارزش بیشتر از ۴ میلیارد ریال داشته باشند.
5. در صورتی که بیشتر از سه سفر خارجی غیر زیارتی رفته باشند.
6. کارفرمایانی که بیشتر از سه بیمه پرداز دارند.
7. گیرندگان تسهیلات بانکی جمعاً به مبلغ بیشتر از ۳ میلیارد ریال که در حال بازپرداخت اقساط باشند.

مزایای یارانه

1. یارانه باعث افزایش بهره وری اجتماعی می شود.
2. مصرف کنندگان یارانه در نهایت هزینه های اجتماعی کارآمد که شامل مزایای خارجی می شوند را پرداخت می کنند.
3. یارانه در دراز مدت، به خوبی پیش فرض های اجتماعی را تغییر می دهد.
4. باعث تشویق شرکت ها به تولید محصولات بیشتری با اثرات جانبی مثبت می شود.

یارانه معیشتی چیست؟

یارانه معیشتی پس از گران شدن قیمت بنزین به منظور حمایت از اقشار مردم به خاطر فشار‌های اقتصادی و تحریم‌ها و بازگرداندن عواید سهمیه بندی بنزین به مردم پرداخت می شود.

این یارانه از ۲۵ میلیون خانوار کشور به ۱۸ میلیون خانوار پرداخت می شود و ۷ میلیون خانوار هم که از نظر اقتصادی توانمند ترند شامل آن نمی شوند.

طرح حمایت معیشتی دولت هیچ ارتباطی به یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی ندارد و به صورت جداگانه به مردم پرداخت می‌شود.

ارزش ریالی یارانه معیشتی واریزی به حساب سرپرستان خانوار در خانوار‌های تک نفره ۵۵ هزار تومان، دو نفره ۱۰۳ هزار تومان، سه نفره ۱۳۸ هزار تومان، ۴ نفره ۱۷۲ هزار تومان و ۵ نفره به بالا ۲۰۵ هزار تومان در نظر گرفته شده است. این مبلغ دهم هر ماه به حساب سرپرستان خانوار واریز می شود.

نحوه اعتراض به یارانه

افرادی که نسبت به عدم پرداخت یارانه اعتراض داشته باشند، می توانند اعتراض خود را در سامانه https://hemayat.mcls.gov.ir ثبت کرده و با مراجعه به سامانه نسبت به پیگیری دریافت یارانه معیشتی اقدامات لازم را انجام دهند. در صورتی که باز هم به مشمول نشدن یارانه اعتراض داشتند، می توانند اعتراض خود را برای بررسی مجدد در سامانه ثبت کنند.