در دعواهای حقوقی مطالبه وجه چک در دادگاه طبق معمول در حضور هردو طرف دعوا به آن رسیدگی می شود که اصل اساسی در دادرسی مدنی مطرح می شود به نام اصل تناظر که طرفین حق دارند در دعوی (جلسه دادرسی) حضور داشته باشند و از ادعاهای یکدیگر مطلع شوند.
در این نوشته به بحث واخواهی از چک می پردازیم که فردی که در دادگاه بدوی (دادگاهی که در ابتدا دعوا در آن جا مطرح می شود) محکوم می شود، چه حقی دارد و اجرای چنین حقی چه آثاری بر ادامه روند دادرسی و پرداخت چک می گذارد که در ادامه به تبیین این آثار و حق و حقوق محکوم علیه دادگاه بدوی پرداخته می شود.
که به صورت خلاصه واخواهی حق دفاع غایبی است که علیه وی حکم صادر شده است و او قصد احقاق حق دارد (پس گرفتن حق)
واخواهی به مثابه یک اعتراض
واخواهی یکی از طرق و روش های اعتراض به رای است که عدولی است یعنی در اعتراض به آرای صادره معمولا اعتراض به مرجع بالاتر می رود؛ اما در این نوع (عدولی) مرجع یا مکانی که به اعتراض ما رسیدگی می کند، همان دادگاه بدوی است و به دادگاه بالاتری نمی رود.
واخواهی در چک
واخواهی یعنی شکایت و اعتراض محکوم علیه به حکم دادگاهی که غیابا علیه وی صادر کرده است.
یعنی تصور کنید که دارنده چک برعلیه صادرکننده، چک را برگشت زده و در دادگاهی که صادرکننده حضور نداشته محکوم به پرداخت می شود.
واخواهی شرایطی دارد منظور از رای غیابی که صادر شده از طرف دادگاه این است که متهم (صادرکننده) احضار شده، لکن در جلسات دادرسی نه خود وی نه وکیل وی حاضر نشده و لایحه دفاعیه ای نیز ارسال ننموده و پرونده آماده تصمیم گیری نهایی شده و قاضی علیه وی به استناد مدارک موجود رای صادر می کند.
در صورتی که حق حضور برای محکوم علیه (در این بحث صادر کننده) در تمام مراحل اعم از بدوی و واخواهی و … وجود دارد.
واخواهی امتیازی است مضاف برای محکوم علیه (کسی که بر ضرر وی حکم صادر شده و یا به عبارتی بازنده دعوا در دادگاه است که در بحث ما همان صادرکننده چک می باشد) که مجالی برای دفاع از خود داشته باشد.
بیشتر بخوانید: چگونه در دادگاه صحبت كنيم / نحوه برخورد با قاضي در دادگاه
مهلت اعتراض به رای غیابی توسط محکوم علیه
مهلت واخواهی در قانون ایران ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ می باشد ولی برای افراد مقیم کشور های خارجی ۲ ماه از تاریخ ابلاغ است.
اگر مهلت گذشته باشد و محکوم علیه از رای صادره مطلع نشده باشد هرگاه مطلع شود به دادگاه می رود و اعتراض خود را اعلام می کند.
در صورتی که ابلاغ قانونی باشد یعنی واقعا به او ابلاغ نشده و یا ابلاغی که صورت گرفته ابلاغ واقعی که در قانون تعریف آن آمده نبوده (ابلاغ واقعی یعنی حکم صادره واقعا به دست محکوم علیه برسد و از محتوای آن آگاه شود) که در این صورت به اعتراض وی رسیدگی می شود و جلسه برگزار که تماما برای محکوم علیه غایب حکم همان جلسه اول را دارد.
هزینه دادرسی در اعتراض واخواهی چک
هزینه دادرسی واخواهی چک برای محکوم علیه ۴.۵ درصد از بهای خواسته است که بهای خواسته در این بحث همان مبلغ چک می باشد. چکی به مبلغ صد میلیون تومان را در نظر بگیرید.
اگر رای غیابی صادر شده مبنی بر پرداخت آن در صورتی که صادر کننده در جلسه دادگاه حاضر نبوده حال بر علیه وی حکم صادر شده وی باید برای تشکیل جلسه واخواهی مبلغی به اندازه ۴.۵ درصد صد میلیون تومان که چهار میلیون پانصد هزارتومان است بپردازد تا چنین جلسه ای تشکیل شود و به اعتراض او رسیدگی شود.
اثر تعلیقی در واخواهی
واخواهی اثر تعلیقی دارد به این معنا که اعتراض واخواهی دارای این خاصیت بوده که مانع اجرای حکم غیابی می شود (به عبارتی حکم معلق می ماند) و دادگاه موظف است که اجرای حکم را تا صدور حکم جدید متوقف نماید.
به این صورت می باشد که حکمی که علیه صادر کننده مبنی بر پرداخت وجه چک صادر شده با اعتراض واخواهی متوقف می شود و فی الحال پرداخت صورت نمی گیرد تا صادرکننده چک دفاعیات خود را در دادگاه صالح اقامه کند و بعد از اقامه دفاعیات درباره پرونده، حکم صادر می شود که یا تایید حکم قبلی است و یا الغای حکم قبلی.
الغا به معنی لغو و از بین بردن اثر حکم قبلی است.
واخواهی یکی از آثاری که دارد الغایی بودن آن است که بدیهی ترین اثر ممکن است به این نحو که دادگاه چه بسا اعتراضات صادر کننده چک را وارد دانسته و به آن ها ترتیب اثر داده و حکم غیابی که صادر کرده را فسخ و حکم به برائت وی می دهد.
نمونه دادخواست واخواهی از چک مطالبه شده
دادگاه صالح به رسیدگی واخواهی از رای غیابی چک
طرح دعوای چک در سه دادگاه قابل طرح است عبارت اند از محل صدور چک یا همان محل انعقاد عقد، محل اجرای عقد و در آخر محل دادگاه بانک محال علیه می باشد.
در این حالات در هر محلی که رای غیابی صادر شده باشد واخواهی در همان دادگاه می باشد.
با رجوع به یکی از دفاتر خدمات قضایی و تقدیم دادخواست مبنی بر واخواهی ادعای ما شکل می گیرد و در دادگاه صالحی که رائ غیابی را صادر کرده به آن رسیدگی می شود. هزینه و تعرفه ای که برای تنظیم دادخواست در دفاتر خدمات قضایی تعیین شده مبلغ ۱۸ هزارتومان می باشد.
که وجود این دفاتر قضایی باعث تسهیل و تسریع در رسیدگی می سود که هرچند راجع به دفاتر خدمات قضایی در این مقال نمی گنجد.
واخواهی از رای غیابی چک در دادگاه تجدید نظر
تقریبا همان شرایطی که برای واخواهی در دادگاه بدوی لازم است اگر همان شرایط جمع شوند؛برای مثال ابلاغ واقعی نشده باشد (ابلاغ واقعی توضیحش در مقاله آمده است)، محکوم علیه (کسی که بر علیه او حکم صادر شده و به عبارتی محکوم شده،در این بحث کسی که چک بی محل صادر کرده است) لایحه دفاعیه نفرستاده باشد و در نهایت وکیل وی به دادگاه نرفته باشد.
اگر در دادگاه بدوی حضور پیدا نکند و در دادگاه بدوی وی محکوم شود ولی دیگر به واخواهی در دادگاه بدوی دادخواست ندهد و اعتراض به رای صادره کند.
بعد از این اعتراض پرونده انتقال پیدا کند به دادگاه بالاتر (دادگاه تجدید نظر) و همین شرایطی که برای وی در دادگاه بدوی پیش آید (عدم حضور در جلسه) و وی مجدد محکوم شود در این حالت برای او حق واخواهی وجود دارد که این حق دفاع مجدد فرصتی برای او فراهم می آورد که در دادگاه در صورتی که عدم حضورش موجه بوده و دادخواست واخواهی وی توسط دادگاه قبول شود جلسه تشکیل می گردد و برای او در حکم جلسه اول است.
واخواهی از چک در دادگاه کیفری
واخواهی در دادگاه کیفری به همان نحو که در دادگاه حقوقی بیانش آمد می باشد.
اما این مسئله را باید در نظر گرفت که باید عدم حضور او را در دادگاه مد نظر قرار داد نه در دادسرا با این توضیح که اگر وی در دادسرا حاضر شد منتها در دادگاه و در جلسات رسیدگی حاضر نشود می تواند دادخواست واخواهی دهد.
در مسئله ما برای اینکه بتوان چک را از طریق دادگاه کیفری وصول کرد چک باید یک سری اوصاف و شرایطی داشته باشد تا این امتیاز وصول از طریق دادگاه کیفری شکل بگیرد.
اولین وصفی که باید موجود باشد این است که چک، چک روز باشد تا به عنوان پول تلقی گردد،چک تضمین نباشد، چک مشروط نباشد به این نحو که روی چک برای وصول شرطی نوشته شده باشد،چک سفید امضا نباشد، برای این که چک وصف کیفری پیدا کند این چنین شرایطی لازم است که اگر این شرایط جمع بود دارنده چک برگشتی (منظور از دارنده چک کسی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده پس با پشت نویسی و انتقال این حق از بین می رود) می تواند در مهلت ۶ ماه به دادسرا شکوائیه خود را جهت وصول چک تسلیم کند و چک را برگشت بزند
نتیجه گیری
در آخر متوجه شدیم که واخواهی یکی از طرق عدولی شکایت از رای می باشد که حقی است برای فردی غایبی که به دلیل موجهی از حضور در دادگاه باز مانده است؛ آثاری که برای واخواهی از چک بیان کردیم اثر تعلیقی یا توقیفی بودن آن است، اجرای حکم متوقف می شود تا صدور حکم جدید.
هزینه دادرسی که بیان شد ۴.۵ درصد از بهای خواسته است که بهای خواسته همان مبلغ چکی می باشد که برگشت خورده است.
دادگاه صالح به رسیدگی همان دادگاهی است که رای غیابی را صادر کرده و دادگاه هایی که صالح اند برای صدور رای سه دادگاه می باشند که عبارت اند از:
دادگاه محل صدور چک دادگاه محل انجام تعهد و النهایه دادگاه محل بانک محال علیه که دارنده چک می تواند به این سه دادگاه رجوع کند و دادخواست مطالبه وجه چک خود را تقدیم کند که همان دادخواست را با تعرفه ای ۱۸ هزار تومانی در دفاتر خدمات قضایی که در مجاورت دادگاه ها وجود دارند می تواند تکمیل کرده و به رسیدگی ادعا و دعوای خود سرعت بخشیده و سهولت در دادرسی داشته باشد.
طرح سوال
خیر وی با اعتراض به رای صادره محکومیت خود را پذیرفته اما به رایی که علیه وی صادر شده اعتراض داشته به نوعی حق واخواهی خود در دادگاه بدوی را با اعتراض به رای ساقط کرده است.
پاسخ در ماده ۳۰۶ آیین دادرسی مدنی به صراحت ذکر شده که مهلت وی اگر مقیم کشور باشد؛ برای اعتراض ۲۰ روز می باشد. اگر مقیم خارج باشد ۲ ماه می باشد. باید برای عدم حضور در مجلس عذر موجه داشته باشد که عبارت اند از
مرضی که مانع از حرکت است.
فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد.
حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.
توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
واخواهی اثر انتقالی ندارد. منظور این است که رسیدگی به واخواهی توسط همان دادگاه صادر کننده رای غیابی به عمل می آید و پرونده برای رسیدگی به دادگاه هم عرض و یا بالاتر ارسال نمی شود.