حقوق و تکالیف مشترک زوجین (روابط غیرمالی)

به محض وقوع نکاح روابط زوجین اعم از روابط مالی و غیرمالی برقرار می شود. متاسفانه عملاً روابط مالی اهمیت بیشتری یافته و نکاح به مثابه یک معامله نگریسته می شود منتها پیشنهاد می شود با نگاهی عمیق تر به تاثیر خانواده و نکاح بر روی جامعه و پیشرفت و سلامت جامعه نگاه اخلاقی به نکاح را بسط دهیم و اهمیت آن را یادآور شویم. در تداوم سلامت نکاح و پایداری خانواده روابط غیرمالی نقش بیشتری دارند و در این مطلب قصد داریم به این موارد بپردازیم.

تکالیف مشترک زوجین

برخی تکالیف در عقد نکاح مختص زوج و برخی تکالیف مختص زوجه است اما برخی تکالیف مشترک میان زوجین هستند. این تکالیف مشترک عبارتند از:

• حسن معاشرت
• معاضدت
• وفاداری

حسن معاشرت اولین تکلیف مشترک میان زوجین

حسن معاشرت یکی از تکالیف مشترک زن و شوهر است طبق ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی؛ زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند. حسن معاشرت رابه خوشرویی و مسالمت و صمیمیت تعبیر کرده اند. جهت تداوم یک خانواده و زندگی مشترک، دو مهارت اساسی نیاز است. مهارت در انتخاب صحیح همسر و مهارت در رفتار. در واقع تکلیف طرفین به حسن معاشرت تاکید به مهارت های رفتاری است. بسیاری افراد هنگامی ازدواج می کنند که درک درستی از خودشان، هویت جنسی شان و تفاوت های جنسیتی شان ندارند. وظیفه رسانه ها و نظام آموزشی است که به دختران و پسران بیاموزد که چگونه با جنس مخالف رفتار کنند؟ نیازهایشان را چگونه ارضا کنند؟ چگونه در زندگی مشترک تعامل داشته باشند؟ وقتی افراد بدون هیچ آموزشی وارد زندگی مشترک می شوند عموماً برحسب نادانی و ناخواسته باعث متلاشی شدن زندگی مشترک می شوند.

بیشتر بخوانید: آثار و آسیب های طلاق

تاکید به حسن معاشرت امری اخلاقی است و ضمانت اجرای محکمی ندارد منتها عملاً نداشتن حسن معاشرت منتهی به متلاشی شدن زندگی می گردد. در بسیاری موارد دلیل جدایی افراد خیانت اعلام می شود و دلیل اصلی خیانت در زندگی مشترک همین بی مهارتی و عدم رعایت حسن معاشرت است. البته تنوع طلبی برخی افراد را نیز باید درنظر داشت منتها در حالت نرمال رعایت حسن معاشرت از سوی زن و مرد و داشتن صبوری و قدری گذشت می تواند نظام خانواده و زندگی مشترک را از متلاشی شدن نجات دهد.

معاضدت و همکاری دومین تکلیف مشترک

طبق ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی؛ زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد با یکدیگر معاضدت نمایند. هدف اصلی خانواده همکاری زوجین در زندگی و اشتراک مساعی زن و شوهر در تامین سعادت و رفاه خانواده است. بنابراین زن و شوهر نباید از معاضدت به یکدیگر در امور خانواده و تربیت دریغ کنند. معاضدت زوجین نیز مفهومی عرفی است و حدود آن با توجه به عرف و عادت و مقتضیات زمان و مکان تعیین می شود. چنانچه یکی از طرفین از انجام وظیفه خود در امر معاضدت و همکاری خودداری کند طرف مقابل می تواند الزام او را بخواهد به علاوه اگر زن از ایفا وظیفه معاضدت خودداری کند مستحق نفقه نیست.

وفاداری مهمترین وظیفه مشترک زوجین

وفاداری زوجین نسبت به یکدیگر صراحتاً در قانون مدنی به عنوان تکلیف مشترک نیامده منتها حقوقدانان و اساتید حقوق آن را به عنوان امری بدیهی و تکلیف مشترک زوجین دانسته اند البته باتوجه به جواز تعدد زوجات در حقوق ایران، صحبت از وفاداری مرد به عنوان تکلیف مشترک خنده دار و شاید نوعی فریب خود باشد. در نظام حقوقی ایران که نگاه مردسالارانه از سر تا پای آن می بارد و مردان علاوه بر تعدد همسر دائمی می توانند الی ماشاالله همسر موقتی نیز داشته باشند، صحبت از وفاداری بسیار مضحک است. منتها می توان امیدوار بود نگاه جنسیتی به نظام خانواده تغییر یابد و وفاداری به عنوان اصل مشترک و تکلیف مشترک طرفین پذیرفته شود.

مرد اداره کننده خانواده، ریاست بر خانواده حق یا تکلیف؟

طبق ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی، ریاست بر خانواده از خصایص شوهر است. واژه ریاست کاملا برخاسته از نگاه قرون وسطایی و مردسالارانه جامعه نسبت به نظام خانواده است. البته از نظر علم روانشناسی زنان طالب محبت و مردان طالب اقتدار هستند و این دو در کنار هم می توانند نظام خانواده را با همکاری اداره کنند منتها از آنجایی که قانون مدنی ما از فقه شیعه نشأت گرفته و در فقه نیز با توجه به آیه کریمه “الرجال قوامون علی النساء”، مرد را اداره کننده خانواده دانسته اند، در قانون مدنی نیز واژه ریاست ذکر شده برخی نویسندگان حقوقی سعی کرده اند ماده فوق را توجیه کرده و نوشته اند که منظور از ریاست، دادن اجازه خودمحوری و دیکتاتوری به مرد نبوده و صرفاً مرد اداره کننده خانواده است و در این مورد به مرد اجازه خودکامگی داده نشده است و ریاست مرد مقید به رعایت مصالح خانواده است.