حضانت فرزند بعد از فوت پدر بر عهده چه کسی است؟

طبق ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی ” در صورت فوت یکی از ابوین ، حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود؛ هر چند متوفی، پدر طفل بوده و برای او قیّم معین کرده باشد ” طبق ماده فوق، چنانچه حضانت کودک با پدر باشد و پدر فوت کند، در صورتی که مادر کودک در قید حیات باشد، حضانت طفل بر عهده مادر خواهد بود حتی در صورتی که پدر قیّم تعیین کرده باشد و یا در موردی هم که بعد از فوت پدر ولایت با جدّ پدری باشد، در این موارد نیز حضانت کودک با مادر است. بنابراین، چنانچه پدر کودک فوت کند پدر بزرگ کودک یا قیّمی که از طرف پدر معین شده، صلاحیت بر عهده گرفتن حضانت کودک را ندارد. بلکه حضانت بر عهده مادر است .

در صورت ازدواج مادر حضانت با چه کسی است؟

ازدواج مادر در حالت فوت پدر مانع حضانت کودک نیست. در موارد فوت پدر به‌طور اطلاق و عموم، حضانت به مادر محول شده است و ازدواج مادر این تکلیف را منتفی نمی‌کند. در صورتی حضانت از مادر ساقط می شود که او محجور شود و یا صلاحیت اخلاقی حضانت را نداشته باشد.

حضانت فرزند بعد از فوت مادر

مطابق ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی ” در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود “. بنابراین، حضانت فرزند بعد از فوت مادر، در صورت زنده بودن پدر کودک، با او خواهد بود و در صورت فوت والدین حضانت بعد از فوت والدین، با جدّ پدری است.

حضانت فرزند بعد از فوت والدین

حضانت در صورت فوت پدر، با مادر کودک و در صورت فوت مادر، بر عهده پدر است. مطابق قانون، در حالتی که پدر و مادر کودک هردو فوت کرده باشند، حضانت در درجه اول با جدّ پدری است یعنی پدرِ پدر کودک صلاحیت برای حضانت دارد. چنانچه پدربزرگ نیز زنده نباشد، حضانت با وصی خواهد بود.چنانچه وصی تعیین نشده باشد، حضانت با قیم خواهد بود و قیم را در این مورد دادگاه تعیین می کند.

ولایت و حق ملاقات طفل پس از فوت پدر

طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر خود می‌باشد در صورت ثبوت حجر یا خیانت یا عدم قدرت و لیاقت او در اداره امور صغیر یا فوت پدر به ‌تقاضای دادستان و تصویب دادگاه شهرستان حق ولایت به هریک از جد پدری یا مادر تعلق می‌گیرد؛ مگر اینکه عدم صلاحیت آنان احراز شود که در‌ این صورت حسب مقررات اقدام به نصب قیم یا ضم امین خواهد شد. ‌دادگاه در صورت اقتضاء، اداره امور صغیر را از طرف جد پدری یا مادر تحت نظارت دادستان قرار خواهد داد. ‌در صورتی که مادر صغیر، شوهر اختیار کند حق ولایت او ساقط خواهد شد در این صورت اگر صغیر، جد پدری نداشته یا جد پدری صالح برای اداره امور‌ صغیر نباشد دادگاه به پیشنهاد دادستان حسب مورد مادر صغیر یا شخص صالح دیگری را به‌عنوان امین یا قیم تعیین خواهد کرد. ‌امین به تشخیص دادگاه مستقلاً یا تحت نظر دادستان امور صغیر را اداره خواهد کرد.

هریک از پدر یا جد پدری نسبت به اولاد خود ولایت دارند و ولایت هریک از آنان در ردیف و عرض یکدیگرند، نه در طول هم و ولایت یکی بر دیگری رحجان و برتری ندارد و نظر به اینکه تربیت، نگاهداری، اداره اموال و حقوق مالی و رعایت غبطه و صرفه و صلاح مولی‌علیه از شئون خاص ولی قهری است و اقتضای عمل به تکلیف شرعی و قانونی و اخلاقی ولی قهری ایجاب می‌کند در صورت فوت پدر، جد پدری (بدون عذر شرعی و قانونی) از ملاقات مولی‌علیه خود چشم‌پوشی نکند. نقض غرض و برخلاف مقتضای اعمال حق و تکلیف ولایت است و هیچ دلیل شرعی و قانونی نیز بر نهی و منع جد پدری از داشتن حق ملاقات مولی‌علیه خود وجود ندارد.

در صورت فوت پدر چنانچه حضانت فرزند به مادر واگذار شود، اجداد پدری و مادری علی‌الخصوص جد پدری حق ملاقات با نواده خود را دارند و دادگاه می‌تواند سرپرست طفل را به فراهم کردن وسایل ملاقات، اجبار و الزام کند. مضافاً حق ملاقات جد پدری برای اعمال ولایت قهری و انجام تکالیف قانونی وی، ضروری بوده و نمی‌توان ولی قهری را از ملاقات منع کرد مگر در صورت وجود علت قانونی.

برای مطالعه بیشتر و درک جامع تر و جزیی تر این موضوع می توانید به کتاب حضانت فرزند در رویه دادگاه ها به قلم گروه پژوهش از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.”