عموما مردم زمانی که سرمایه ای کسب می کنند تمایل دارند تا این سرمایه را چند برابر کنند و به نحو احسن آن را در جایی امن سرمایه گذاری کنند. سرمایه گذاری دارای انواع مختلفی است که برخی از آن ها پیچیدگی خاصی دارند که نیازمند علم و اطلاعات تخصصی از جانب سرمایه گذار می باشد و برخی دیگر نوع ساده تر و از ریسک کمتری برخوردار است.
یکی از انواع سرمایه گذاری که در کشور ما به صورت متداول صورت می گیرد اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت نسبت به سایر موارد سرمایه گذاری با دشواری ای کمتری مواجه است و برای این کار امن تر است.
در این نوشتار جهت آشنایی بیشتر با اوراق مشارکت و انواع آن مطالبی ارائه خواهد شد.
اوراق مشارکت چیست؟
برای تعریف اوراق مشارکت ابتدا لازم است که تعریف مختصری از اوراق بهادار ارائه کرد. زیرا اوراق مشارکت نوعی اوراق بهادار است. در واقع اوراق بهادر یک ابزار مالی است که قابل داد و ستد می باشد و دارای ارزش مالی است.
اوراق مشارکت هم به اوراق بهاداری گفته می شود که نشان دهنده مشارکت مالک در یک در اجرای یک طرح با سرمایه پذیر است.
در واقع سرمایه گذار، سرمایه خود را در یک پروژه مثلا عمرانی قرار می دهد و با توجه به قرارداد در هر دوره سود حاصل از اجرای آن طرح را با سرمایه پذیر تقسیم می کند.
اما در بیان حقوقی ماده ۲ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت بیان می دارد:
اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که به موجب این قانون به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می‌شود و به سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح ها را دارند واگذار می گردد. دارندگان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح مربوط شریک خواهند بود. خرید و فروش این اوراق مستقیما و یا از طریق بورس اوراق بهادار مجاز می باشد.
طرح های عمرانی در بخش اوراق مشارکت
به منظور مشارکت عموم در اجرای طرح های عمرانی انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور و طرحهای سود آور تولیدی و ساختمانی و خدماتی، به دولت و شرکت های دولتی و شهرداری ها و موسسات و نهاد های عمومی غیردولتی و موسسات عام‌المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور و همچنین شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولیدی اجازه داده می شود.
طبق مقررات قسمتی از منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرحهای مذکور شامل منابع مالی لازم برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحد های تولیدی را از طریق انتشار و عرضه عمومی اوراق مشارکت تامین نمایند.
همچنین تشخیص انتفاعی بودن طرح های عمرانی دولت با رعایت تعریف قانونی “طرح انتفاعی” به عهده هیاتی مرکب از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می باشد.
این قبیل طرح ها در پیوست طرح های عمرانی لوایح بودجه سالانه کل کشور با علامت مشخص درج خواهد شد.
انواع اوراق مشارکت
به طور کلی دو نوع اوراق مشارکت وجود دارد که عبارتند از:
- اوراق مشارکت ساده: یکی از رایج ترین اوراق مشارکت ها در ایران اوراق مشارکت ساده است. این اوراق پس از انتشار دچار تغییراتی می شوند و در نهایت دارنده و انتشار دهنده می توانند تا اصل سرمایه و سود حاصل از آن در پروژه را دریافت نمایند. لازم به ذکر است پس از پایان پروژه، شراکت دارنده اوراق مشارکت و انتشار دهنده پایان می یابد. این نوع از اوراق مشارکت به سبب عدم پیچیدگی گزینه مناسبی جهت سرمایه گذاری های کوتاه مدت برای عموم مردم محسوب می شود. زیرا سود و اصل سرمایه قابل بازگشت است و دارنده اوراق قادر است آن ها را انتقال دهد یا به ناشر ارائه دهد.
- اوراق مشارکت قابل تبدیل یا تعویض (مرکب): این اوراق عموما در ایران طرفدار زیادی ندارد. اوراق مرکب توسط شرکت سهامی عام منتشر می شود و در سر رسید نهایی با سهام بقیه شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار کشور تعویض می‌شود. همچنین اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام است. اوراق مذکور قابل تبدیل به سهام است. لازم به ذکر است این سهام توسط شرکت های سهامی عام منتشر می شود در سر رسید یا زمان افزایش سرمایه به سهام شرکت‌های منتشر کننده اوراق مشارکت بدل مي گردند.
اطلاعاتی بر روی اوراق مشارکت درج می شود
- تعداد اوراق مشارکت و مبالغ سرمایه اسمی.
- دوره های پرداخت سود.
- درصد سود علی الحساب.
- با نام یا بی نام و عمر اوراق مشارکت (۲ سال الی ۵ سال).
نحوه پرداخت سود اوراق مشارکت
سود اوراق مشارکت در موعد تاریخی که بین طرفین معین می شود، پرداخت می شود. لذا اگر فردی اوراق خود را بعد کسب سود به فروش بگذارد، باید آگاه باشد که نماد شرکت ۳ روز قبل از پرداخت سود بسته می شود.
بنابراین باید تا باز شدن نماد پس از پرداخت سود صبر نماید.
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت
- اوراق مشارکت برای طرح های مشخص منتشر می شود در صورتی که برای اوراق قرضه چنین الزامی وجود ندارد.
- به اوراق مشارکت سودی به عنوان علی الحساب به نرخ معین تعلق می گیرد و سود قطعی آن در پایان طرح و یا در سررسید اوراق مشارکت از محل سود قطعی طرح تعیین و ما به التفاوت پرداخت می شود، در صورتی که در اوراق قرضه اعطای چنین سودی رایج نیست.
- ناشر اوراق مشارکت باید در مقاطعی از زمان وضعیت مالی و عملکرد اجرایی طرح موضوع اوراق مشارکت را گزارش کنند، اما ناشرام اوراق قرضه با چنین الزامی مواجه نیستند.
نتیجه گیری
در واقع اوراق بهادر یک ابزار مالی است که قابلت داد و ستد دارد و دارای ارزش مالی است. اوراق مشارکت هم به اوراق بهاداری گفته می شود که نشان دهنده مشارکت مالک در یک در اجرای یک طرح با سرمایه پذیر است.
در واقع سرمایه گذار، سرمایه خود را در یک پروژه می گذارد و با توجه به قرارداد در هر دوره، سود حاصل از اجرای آن طرح را با سرمایه پذیر تقسیم می کند.
به طور کلی انواع اوراق مشارکت عبارتند از:
اوراق مشارکت ساده و اوراق مشارکت قابل تبدیل یا تعویض.
سوالات متداول
زمانی که شاخص روند صعودی و رشدی دارد و بالعکس بهترین زمان خرید اوراق مذکور زمانی است که روند بازار خنثی و نزولی باشد.
در واقع قیمت خرید و فروش این نوع از اوراق مشارکت پذیرفته شده مانند سهام طبق عرضه و تقاضا تعیین می شود.
به سود حاصل از اوراق مشارکت، مالیات تعلق نمی گیرد و از پرداخت معاف است.
این سود در بازه زمانی تعیین شده مثل یک ماهه یا سه ماهه از طریق برگه هایی که همراه اوراق مشارکت تحویل داده است، پرداخت می شود.
