مطابق حقوق مالکیت معنوی بهره‌وری از این دسته حقوق مستلزم ثبت آنها در مرجع متولی ثبت است و ثبت اختراع مستلزم تسلیم اظهارنامه به مرجع مذکور می‌باشد در صورت عدم تسلیم اظهارنامه، حقوقی برای مخترع ایجاد نخواهد شد چنانچه مخترع قبل از تسلیم اظهارنامه و ثبت آن به نحوی از انحا از طریق کتبی مانند کتاب، مقاله و یا به صورت شفاهی مانند مصاحبه شرکت در نمایشگاه اقدام به افشای آن نزد عموم نماید، به منزله این است که به اختراع خود را در قلمرو مالکیت عمومی وارد نموده است و چنانچه در مهلت ارفاقی که مطابق بند ۵ ماده ۴ قانون ۹۰ ماه می‌باشد، مبادرت به تسلیم اظهارنامه اختراع ننماید حق اختراع وی از دست رفته محسوب می‌گردد.
بنابراین اشخاصی که خواهان استفاده از حق انحصاری اختراع خود می‌باشند ابتدا باید آن را به ثبت برسانند و پس از ثبت اختراع است که می‌توانند علیه شخصی که به هر نحوی اقدام به استفاده از حق وی و بهره‌برداری از اختراع را نموده، مطابق بند «الف» ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات مصوب ۱۳۸۶ به دادگاه شکایت نماید.
دسترسی سریع به عناوین:
اختراع چیست؟ اختراعات قابل ثبت کدامند؟
طبق ماده ۱ قانون ثبت اختراعات و علایم تجاری؛ اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید. طبق همین قانون اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی محسوب می‌شود که در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. مراد از صنعت، معنای گسترده آن است و شامل مواردی نظیر صنایع‌دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.
چه مواردی غیرقابل ثبت هستند؟
طبق قانون ثبت اختراعات و علایم تجاری؛ امور ذیل قابل ثبت به عنوان اختراع نیستند:
- الف – کشفیات، نظریه‌های علمی، روشهای ریاضی و آثار هنری.
- ب – طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی.
- ج – روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان.
(این بند شامل فرآورده‌های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی‌شود.) - د – منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
- هـ – آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش‌بینی شده باشد. فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه‌ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع، افشاء شده باشد. درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا درموارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.
- و – اختراعاتی که بهره‌برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق‌حسنه باشد.
چه مدارکی برای ثبت اختراع لازم است؟
طبق ماده ۲۲ و ۳۲ آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت علائم تجارتی و اختراعات متقاضی ثبت باید مدارک ذیل را تهیه و به اداره مالکیت صنعتی تسلیم نماید:
- اظهارنامه اختراع
- توصیف شروع اختراع
- نقشه‌های اختراع
- فتوکپی شناسنامه مخترع یا مخترعین
- قبض رسید بانکی حق الثبت اظهارنامه تقاضای ثبت اختراع
- اصل وکالت‌نامه یا رونوشت یا فتوکپی برابر اصل چنانچه تقاضانامه توسط وکیل متقاضی تسلیم شده باشد
- نامه رسمی (مدرک ثبت سمت مدیریت) دال بر مدیریت شرکت در صورتی که تقاضای ثبت از جانب شرکت به عمل آمده باشد
مرجع ثبت پس از دریافت مدارک مربوط به اظهارنامه ثبت اختراع چه کاری انجام می دهد؟
مرجع ثبت پس از دریافت مدارک مربوط به اظهارنامه اقدام به بررسی مقدماتی در خصوص تکمیل بودن یا نبودن آنها می‌نماید.
چنانچه اظهارنامه و ضمائم آن از نظر شکلی و ماهوی اعم از توصیف اختراع و… آن مطابق قانون و آیین‌نامه اجرائی تنظیم نشده باشد کارشناس مربوطه وفق مقررات اقدام به صدور اخطار رفع نقص می‌نماید. اخطار مزبور در فضای مجازی از طریق گزینه پیگیری اظهارنامه و خلاصه پرونده قابل رؤیت است. مطابق قانون متقاضی ظرف ۳۰ روز مهلت دارد تا نسبت به اصلاح و تکمیل مدارک و رفع نواقص آن اقدام نماید و در صورت عدم انجام اظهارنامه وی ابطال و کان لم یکن تلقی می‌گردد.
پس از رفع نقص، اصلاح و تکمیل اظهارنامه و ضمائم آن متقاضی باید در قسمت پاسخ به اخطار رفع نقص در قسمت خدمات الکترونیک – ثبت انواع درخواست (رفع نقص، پرداخت حق الثبت اقساط، انتقال و….) درخواست رفع نقص را تکمیل نموده و آن را از طریق سامانه ارسال نماید. توجه به این نکته ضروری است که چنانچه متقاضی ظرف مدت ۳۰ روزه قادر به پاسخ به اخطار رفع نقص نباشد، می‌تواند با ذکر دلایل یک‌بار درخواست تمدید مهلت را از مرجع ثبت بنماید و مرجع ثبت نیز می‌تواند تنها برای یک‌بار با درخواست وی موافقت نماید و متقاضی می‌تواند با ورود به سامانه مالکیت معنوی و ثبت انواع درخواست (رفع نقص، پرداخت حق الثبت و اقساط و …) گزینه درخواست استمهال رفع نقص را انتخاب نموده و آن را تکمیل نماید.
در صورت تکمیل بودن اظهارنامه و ضمائم آن، در صورت قابلیت ثبت اختراع، کارشناس بر پایه کلیه واژه‌های استنباطی از اختراع، اختراع مورد نظر را در سیستم جستجو نموده و در صورت مشاهده اختراع مشابه در بانک اطلاعات طی ابلاغیه از متقاضی دعوت می‌نماید تا جهت مشاهده نمونه‌ها و پرونده‌های مشابه به اداره مراجعه نماید. اگر متقاضی اختراع خود را مشابه اختراعات ثبت شده بداند در خصوص اختراع وی مطابق بند ۵ ماده ۴ قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ اخطار رفع نقص صادر می‌گردد.
در صورتی که متقاضی به صورت مستدل و با بیان دلایل و ادله مورد قبول کارشناس جدید بودن و جنبه ابتکاری داشتن اختراع خود را تحصیل نماید، کارشناس مربوطه مطابق ماده ۲۸ آیین‌نامه جهت احراز شرایط ماهوی ثبت اختراع یعنی «جدید بودن»، «گام ابتکاری» و «کاربرد صنعتی» آن پس از تکمیل درخواست تقاضانامه و کاربرد صنعتی آن پس از تکمیل درخواست تقاضانامه بررسی ماهوی ثبت اختراع مبادرت به استعلام از مراجع ذی صلاح می‌نماید و متقاضی نیز می‌تواند با مراجعه به پورتال مالکیت معنوی در قسمت لیست درخواست‌ها، تقاضانامه مذکور را تکمیل و مرجع مورد نظر جهت تبیین ارزیابی را معرفی و درج نماید.
اداره اختراع چنانچه مرجع اعلامی را صالح جهت رسیدگی تشخیص دهد، یک نسخه از استعلام و ضمائم اظهارنامه را به مرجع ذی صلاح جهت بررسی ارسال می‌دارد. پاسخ مرجع صالح معمولاً از طریق سامانه دریافت می‌شود. در صورتی که مرجع مورد نظر برای سامانه تعریف نشده باشد، یک نسخه از استعلام اختراع در فضای مجازی در قسمت گزینه پیگیری اظهارنامه و خلاصه پرونده قرار داده می‌شود که متقاضی می‌تواند آن را به صورت فیزیکی و همراه یک نسخه از ضمائم اظهارنامه به مرجع صالح تحویل بدهد و پس از وصول پاسخ استعلام آن را همراه با ثبت درخواست رفع نقص اختراع از طریق سامانه الکترونیکی ثبت اختراع ارسال می‌نماید. در صورت تأیید مرجع صلاحیت‌دار مرجع ثبت طی یک اعلامیه موضوع مورد نظر را در فضای مجازی قرار می‌دهد که از طریق گزینه پیگیری اظهارنامه و خلاصه پرونده قابل رؤیت می‌باشد.
چگونگی ذکر نام مخترع در گواهینامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت
نحوه ذکر نام مخترع در گواهینامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت شده به شرح زیر است:
- الف – حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد.
- ب – اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع مشترکاً به آنان تعلق می‌گیرد.
- ج – هرگاه دو یا چند نفر، مستقل از دیگری اختراع واحدی کرده باشند شخصی که اظهارنامه اختراع خود را زودتر تسلیم کرده و یا درصورت ادعای حق تقدم هرکدام بتوانند اثبات کنند که در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده‌اند، مشروط بر این‌که اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نگردیده یا مسکوت گذاشته نشده باشد، حق ثبت اختراع را خواهند داشت.
- د – حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و درصورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل می‌شود.
- هـ – درصورتی که اختراع ناشی از استخدام یا قرارداد باشد، حقوق مادی آن متعلق به کارفرما خواهد بود، مگر آن که خلاف آن درقرارداد شرط شده باشد.
- و – نام مخترع در گواهینامه اختراع قید می‌شود مگر این که کتباً از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود. هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان مخترع قید گردد، فاقد اثر قانونی است.
هزینه ثبت اختراع
هزینه های ثبت اختراع عبارتست از:
| حق ثبت اظهارنامه و اظهارنامه تقسيمي | ۱۰.۰۰۰ | ۱۰۰.۰۰۰ | ||
| ۲ | هزينه ثبت سالانه | سـال اول تا پنجـم، هـر سـال معـادل ۱۰۰۰۰۰ ريال سال ششم تا سال دهم، هرسال معادل ۲۰۰۰۰۰ ريال سال يازدهم تا پانزدهم، هرسال معادل ۳۰۰۰۰۰ ريال سال شانزدهم تا بيستم، هرسال معادل ۴۰۰۰۰۰ ريال |
۱۰ برابر مبلغ تعيين شده براي اشخاص حقيقي | |
| ۳ | جريمه تأخير در پرداخت هزينه سالانه | معادل نصف قسط سالانه در دوره‌هاي پنج ساله مربوط | ||
| ۴ | هزينه استعلام براي انتقال، اجازه بهره‌برداري يا اعراض | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۵ | حق‌ثبت انتقال قراردادي و قهري | ۳۰۰.۰۰۰ | ۳۰۰۰.۰۰۰ | |
| ۶ | حق ثبت مجوز بهره‌برداري يا فسخ و خاتمه آن | نصف هزينه انتقال قراردادي و قهري | ||
| ۷ | هزينه هربار اصلاح اظهارنامه و ضمائم آن | معادل حق ثبت اظهارنامه | ||
| ۸ | حق ثبت انتقال اظهارنامه يا اجازه بهره‌برداري از آن | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۹ | حق ثبت تغييرات (غيراز انتقال مالكيت و اجازه بهره‌برداري) | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۰ | هزينه صدور گواهي المثني | ۱۰۰.۰۰۰ | ۱۰۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۱ | هزينه رونوشت مصدق | ۵۰۰۰ | ۵۰.۰۰۰ | |
| ۱۲ | هزينه اخذ تأييديه تسليم اظهارنامه يا صدور گواهي نامه اختراع | ۱۵.۰۰۰ | ۱۵۰.۰۰۰ | |
| ۱۳ | هزينه رسيدگي به اعتراض به ردثبت | ۵۰۰.۰۰۰ | ۷۵۰.۰۰۰ | |
| ۱۴ | هزينه رسيدگي به اعتراض به تقاضاي ثبت | ۱.۵۰۰.۰۰۰ | ۳.۰۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۵ | وديعه تسيلم دادخواست ابطال به دادگاه | ۳.۰۰۰.۰۰۰ | ۴.۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۶ | هزينه بررسي اظهارنامه ثبت بين‌المللي به عنوان اداره مبدأ | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
تغییرات در اختراع
(هرگونه تغییر در اختراع باید وفق مقررات به ثبت برسد تغییر صورت گرفته باید با رعایت شرایط همراه با توصیف شرح و ضمیمه گردد و مراتب در روزنامه رسمی درج گردد. متقاضی بعد از مدت ۳۰ روز از تاریخ اعلامیه نسبت به پرداخت هزینه اقدام و رسید مربوط به آن را در سامانه در قسمت گزینه ثبت درخواست/رفع نقص دریافت نماید . در صورت عدم پرداخت هزینه در مهلت مقرر می‌تواند با بیان دلایل برای یک‌بار درخواست استعمال نماید متقاضی جهت انجام سایر اقدامات باید به صورت حضوری اقدام نماید.
اختراع تا چه مدت زمانی اعتبار دارد؟
پس از ثبت اختراع به تقاضای مخترع به مدت ۱۰ یا ۱۵ و نهایتاً ۲۰ سال مورد حمایت قانونی قرار خواهد گرفت در مدت مزبور مخترع با رعایت موارد قانونی مجاز به هرگونه استفاده قانونی خواهد بود پس از انقضای مدت مقرر این مدت قابل تمدید نخواهد بود و منافع اختراع متعلق به عموم خواهد بود و هرکس می‌تواند به طور رایگان از دانش فنی اختراع مزبور استفاده نماید.
آیا حق رجوع به اسناد اختراعات ثبت شده وجود دارد؟
پس از ثبت اختراع به نام مخترع و درج آگهی در روزنامه رسمی، هر کس می‌تواند با مراجعه به اداره مالکیت صنعتی و ارائه درخواست کتبی- اسناد و اوراق مربوطه به اختراع را ملاحظه نماید. رئیس اداره مالکیت صنعتی ضمن دستور ثبت درخواست اجازه ملاحظه پرونده را در حضور یکی از کارکنان اداره صادر خواهد نمود چنانچه متقاضی نیاز به کپی برابر اصل مدارک اختراع داشته باشد باید درخواست را به صورت کتبی ارائه نموده و پس از پرداخت حقوق دولتی متعلقه کپی درخواست شده وی، توسط اداره تهیه و ضمن اخذ رسید به وی تحویل می‌گردد.
