قانون جدید چک ۱۴۰۰

چک به دلیل شایع بودن بین مردم و استقبال مردم از آن به عنوان یکی از ابزار های مهم پرداخت شناخته شده است در کنار آن هم به دلیل رواج بین مردم، قانون صدور چک برای بروز شدن با نیاز های مردم بارها دچار اصلاح و دگرگونی شد که آخرین بار در سال ۹۷ اصلاح شد و سپس در سال ۱۴۰۰ در چند ماده آن عباراتی تغییر کرد و یک ماده تحت عنوان ماده ۲۴ به این قانون اضافه شد و ماده ۲۴ فعلی خود به ماده ۲۵ تغییر شماره داد.

در ادامه سعی داریم به نکات مهم این قانون اشاره کنیم و آخرین متن اصلاح شده و بروز شده قانون چک در سال ۱۴۰۰ را نیز درج کنیم.

تغییرات چک در سال ۱۴۰۰

طبق آخرین تغییرات در قانون صدور چک، ثبت کردن چک و انتقال چک های جدید باید در سامانه صیاد به ثبت برسد و این امر اجباری به شمار می رود.

چک هایی که بدون ثبت در سامانه صیاد صادر شوند در شبکه بانکی قابلیت پردازش ندارند و بانک ها از پرداخت وجه چک جدیدی که به ثبت نرسیده است امتناع خواهند کرد.

لذا لازم است که مشخصات چک از جمله تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذی نفع علاوه بر اینکه در برگ چک درج می شود در سامانه صیاد نیز ثبت شود.

نکته دیگر اینکه لازم است که ذی نفع چک یا همان گیرنده در هنگام دریافت چک مندرجات آن را در سامانه صیاد، استعلام کند و تطبیق دهد و اگر مطابقت داشت آن را تایید کند. با این تایید است که عمل صدور چک تکمیل می شود.

اما اگر وی تایید نکرد و عدم تایید را اعلام کند به اطلاع صادر کننده می رسد در اینجا اگر برگه چکی دریافت کرده است باید آن را پس بدهد.

مورد دیگر که باید به آن اشاره کرد الزام طرفین به احراز هویت در صدور چک است به این صورت که هر دو طرف هم صادر کننده و هم گیرنده باید مبدا و مقصد چک را مشخص کنند.

شماره چک یکتا / استعلام پیامکی چک

از موارد دیگری که قابل اشاره است این می باشد که در چک های جدید هر چکی یک شماره شناسه یکتا دارد که فقط مختص به همان چک است و با همین شناسه یکتای ۱۶ رقمی چک در هنگام دریافت چک می توان از طریق های مختلف مثلا از طرق پیامک و سامانه های پیامکی از اعتبار صادر کننده اطلاع حاصل شود.

برای اینکار می توان شناسه چک را به شماره ۷۰۱۷۰۱ ارسال کرد یا اینکه به این صورت با شماره گیری «شناسه ۱۶ رقمی*۱*۱» از اعتبار صادر کننده چک اطلاع پیدا کرد.

در پاسخ به پیام ارسالی وضعیت صادر کننده چک با چند وضعیت نشان داده می شود. به این شکل که با پنج رنگ مختلف از وضعیت صادر کننده چک آگاهی می دهد.

وضعیت سفید: به این معناست که صادر کننده چک فاقد هر گونه سابقه چک برگشتی است و اگر حتی سابقه داشته باشد از آن رفع اثر شده است.

وضعیت زرد: به این معناست که صادر کننده دارای یک فقره چک برگشتی است یا حداکثر دارای ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی است.

وضعیت نارنجی: یعنی صادر کننده دارای دو تا چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر ۲۰‌ میلیون تومان چک برگشتی است.

وضعیت قهوه ای: فرد پنج تا ۱۰ فقره چک برگشتی دارد و تا ۵۰ میلیون هم بدهکار است.

وضعیت قرمز: فرد بیش از ده فقره چک برگشتی دارد و بدهکاری چک وی بیش از ۵۰ میلیون تومان است.

لذا با این کار می توان از گرفتن چک های افراد بد حساب اجتناب کرد.

انتقال چک در قانون جدید ۱۴۰۰

در انتقال چک هم باید طبق ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک این امر در سامانه ثبت شود آموزش نحوه انتقال چک در سامانه صیاد در همین سایت آمده است که می توان آن را ملاحظه کرد که البته کار بسیار راحتی است.

راه دیگر استعلام چک مراجعه به سایت بانک مرکزی به آدرس www.cbi.ir و در قسمت نظام های پرداخت و زیر پرداخت و گزینه استعلام چک صیاد می باشد.

تکلیف کسری حساب صادر کننده چک در قانون جدید

در قانون جدید چک اگر در حساب صادر کننده به اندازه مبلغ چک موجودی نباشد؛ می تواند همان اندازه موجود را طلب کرد و همچنین می توان اگر صادر کننده در آن بانک حساب های دیگر دارد از محل آن حساب های انفرادی مبلغ را مطالبه کند.

همچنین اگر در حساب صادر کننده کسری باشد و نتوان آن وجه را از طریق دیگر حساب های صادر کننده در آن بانک تامین کرد تمام حساب های فرد صادر کننده در تمام بانک ها و موسسات مالی ظرف ۲۴ ساعت مسدود می شود.

دارنده چک می تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت و مراجعه به دفاتر خدمات قضایی از دادگاه صدور اجراییه را مطابق قانون بخواهد.

صدور چک تضمین شده طبق قانون ۱۴۰۰

طبق آنچه در جدید ترین تغییرات الحاق ماده ای جدید به قانون صدور چک در سال ۱۴۰۰ آمده است. صدور و تحویل چک های تضمینی توسط بانک برای مشتری ها صرفا از طریق سامانه صیاد ممکن است و علت صدور چک نیز باید در سامانه ثبت شود این را در ماده ۲۴ در پایان ذکر کرده ایم.

همچنین پرداخت چک تضمین شده توسط بانک، صرفا در وجه و به شماره حساب کسی خواهد بود که مشخصات وی بر روی چک تضمین شده درج شده است

نکته دیگر آن که چک تضمین شده قابل ظهر نویسی نیست و این امر اعتباری نخواهد داشت.

آخرین متن قانون اصلاح‌شده چک در سال ۱۴۰۰

ماده ۶ – بانک‌ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند. این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی، حسب مورد نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع ماده (۵) «قانون تسهیل اعطای تسهیلات و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها مصوب ۵/ ۴/ ۱۳۸۶» یا رتبه‌بندی اعتباری از مؤسسات موضوع بند (۲۱) ماده (۱) «قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۴/۹/۱» اقدام نموده و متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه و به هر برگه چک شناسه یکتا اختصاص می‌ دهد. ضوابط این ماده از جمله شرایط دریافت دسته چک، نحوه محاسبه سقف اعتبار و موارد مندرج در برگه چک مانند هویت صاحب حساب مطابق دستورالعملی است که ظرف مدت یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون توسط بانک مرکزی تهیه می‌ شود و به تصویب شورای پول و اعتبار می‌ رسد.

ماده ۲۱ مکرر

…

تبصره ۱ – در مورد برگه چک هایی که از دسته چک های ارائه شده پس از پایان اسفند سال ۱۳۹۹ صادر می‌ شوند، تسویه چک صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهائی چک بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آن‌ ها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه آن‌ها خودداری نمایند. در این موارد، صدور و پشت‌نویسی چک در وجه حامل ممنوع است و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت نویسی چک خواهد بود. چک‌های صادر شده از دسته چک هایی که تاریخ ارائه آن دسته چک‌ها قبل از زمان مذکور در این تبصره باشد، تابع قانون زمان ارائه دسته چک است و بانک‌ها بدون نیاز به ثبت آن چک‌ها در سامانه صیاد نسبت به پرداخت وجه چک اقدام می‌ کنند. در کلیه برگه‌های دسته چک‌های ارائه شده پس از تاریخ فوق‌الذکر باید عبارت (صدور و پشت‌نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است.) درج شود.

ماده ۲۴- چک تضمین شده تابع احکام ذیل است:

۱- صدور و تحویل چک‌های تضمین شده توسط بانک‌ها به مشتری، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک (صیاد) امکان‌پذیر و مستلزم تکمیل برگه (فرم) درخواست توسط متقاضی در شعبه بانک در حضور متصدی بانکی، درج مشخصات هویتی و شماره حساب گیرنده روی چک تضمین شده بر اساس دستورالعمل اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و نیز ثبت علت درخواست صدور چک مذکور در سامانه صیاد می‌ باشد.

سامانه مذکور به هر برگه چک، شناسه یکتا اختصاص می‌ دهد و بانک مرکزی موظف است امکان استعلام اطلاعات چک تضمین‌شده را برای گیرنده (ذینفع) فراهم نماید.

۲- پرداخت مبلغ چک تضمین شده توسط بانک صرفاً در وجه و به شماره حساب گیرنده (ذینفع) که مشخصات وی روی چک تضمین شده درج گردیده است، امکان‌پذیر می‌ باشد و ظهر نویسی برای انتقال چک تضمین شده فاقد اعتبار است.

ابطال چک تضمین شده

۳- ابطال چک تضمین‌شده به درخواست متقاضی یا وکیل یا نماینده قانونی وی با ارائه اصل چک جهت واریز وجه چک به حساب متقاضی، بدون نیاز به ظهر نویسی گیرنده (ذینفع)، تنها تا یک ماه پس از صدور آن توسط بانک صادرکننده امکان‌پذیر است.

همچنین پرداخت چک تضمین‌شده به گیرنده (ذینفع) با ارائه اصل چک تنها پس از مهلت مقرر در این بند منوط به تکمیل برگه (فرم) های مربوط به مبارزه با پول‌شویی توسط متقاضی یا گیرنده (ذینفع) و گزارش شعبه بانک به واحد مبارزه با پول‌شویی بانک صادرکننده می‌باشد.

مفقود شدن چک تضمینی

۴- در صورت مفقودی چک تضمین شده، هرگاه متقاضی و گیرنده (ذینفع) هر دو به بانک صادرکننده مراجعه و نسبت به تکمیل و امضای برگه (فرم) اعلام مفقودی چک تضمین شده و تعهدنامه عدم ادعا نسبت به چک مفقود شده اقدام نموده و نسخه المثنی آن را از بانک درخواست کنند، بانک مکلف است علاوه بر احراز هویت متقاضی و گیرنده (ذینفع) نسبت به استعلام صحت مشخصات هویتی متقاضی و گیرنده (ذینفع) از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی اقدام نماید و پس از ابطال چک مفقودشده، نسبت به صدور چک المثنی مطابق با اطلاعات مندرج در سامانه صیاد اقدام کند.

د- در صورت جعل چک تضمین شده یا استفاده از چک تضمین شده مجعول، مرتکب علاوه بر مجازات‌های قانونی مقرر، به حکم دادگاه به مدت دو تا شش سال از گرفتن چک تضمین شده محروم می‌ شود.

ماده ۲۵- (این ماده قبل از تغییرات سال ۱۴۰۰ شماره آن ۲۴ بود و در حال حاضر ماده ۲۵ به حساب می آید.)

در صورت تخلف از هر یک از تکالیف مقرر در این قانون برای بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری اعم از دولتی و غیردولتی، کارمند خاطی و مسئول شعبه مربوط حسب مورد با توجه به شرایط، امکانات، دفعات و مراتب به مجازات های مقرر در ماده (۹) «قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲/۹/۷» محکوم می‌ شوند که رسیدگی به این تخلفات در صلاحیت بانک مرکزی است.

باطل بودن چک در وجه حامل

طبق قانون جدید چک، دیگر بر خلاف گذشته ما چک در وجه حامل نداریم و باید نام گیرنده در متن چک درج گردد و کد ملی وی نیز در سامانه صیاد ثبت شود.

توضیح اینکه وقتی صادر کننده، چک را در سامانه صیاد ثبت می کند و بر روی برگه فیزیکی چک نیز نام گیرنده که مبلغ و تاریخ را درج می کند و چک را به گیرنده یا ذی نفع تحویل می دهد وی نیز با مراجعه به سامانه صیاد باید اطلاعات ثبت شده را کنترل و مطابقت دهد و در صورت اطمینان آن را تایید کند.

اگر ثبت اینگونه چک ها در سامانه صیاد انجام نشود بانک نمی تواند چنین چکی را کارسازی کند و نیازمند ثبت و تایید در سامانه صیاد می باشد.

نتیجه گیری

قانون صدور چک بارها دستخوش تغییراتی گشته است برای ایجاد ساز و کار های مناسب برای مردم در جهت به روز آوری قانون چک متناسب با نیازی هدی جامعه، آخرین تغییر مزبور در سال ۱۴۰۰ انجام شد که چند ماده از مواد اصلاحی سال ۹۷ و مواد سالیان گذشته اصلاح گردید و ماده ای جدید نیز تحت عنوان احکام چک های تضمینی به قانون اضافه شد که در اینجا سعی داشتیم به موارد جدید قانون مزبور اشاره ای داشته باشیم.

همچنین در انتها قانون تنقیح شده و اصلاح شده مواد مربوطه را ذکر کرده ایم که بدون دشواری خواندن اصلاحات قانون جدید در روزنامه رسمی می توانید این مواد را مطالعه کنید.

سوالات متداول