اساسا یکی از ارکان مهم بین المللی که بر پایه ی برابری دولت ها بنا شده است، مجمع عمومی سازمان ملل متحد می باشد که هر ساله با صدور قطعنامه های مختلف به نیازهای روز دولت ها پاسخ می دهد.
کم اهمیت شمردن این قطعنامه ها در شکل گیری در منابع مورد استناد حقوق بین المللی توسط دولت ها می تواند به نوعی چشم پوشی از واقعیات جامعه بین المللی در عصر حاضر باشد.
در این بخش مطالبی در خصوص قطعنامه ها و جایگاه آن ارائه خواهد شد.
قطعنامه چیست؟
در واقع قطعنامه یک طرح پیشنهادی است که توسط مجمعی تصویب می شود. اصولا ماهیت قطعنامه در خصوص هر چیزی می تواند باشد که به واسطه ی طرح پیشنهاد می شود.
همچنین قطعنامه شامل یک مقدمه است که اکثرا مبنای تصمیمات و اقدامات اتخاذی را مطرح می نماید.
لازم به ذکر است، تصمیمات ارکان مختلف سازمان ملل متحد مانند مجمع عمومی و شورای امنیت در قالب یک قطعنامه ارائه می شود.
علاوه بر این، قطعنامه های سازمان های بین المللی در توسعه و تدوین حقوق بین الملل از اهمیت بالایی برخوردار است.
انواع قطعنامه
قطعنامه دارای انواع مختلفی است که از جهت اعتبار، برخی از آن ها جنبه ی الزامی و برخی دیگر اعلامی است.
بدین معنا که قطعنامه های شورای امنیت جنبه ی الزامی دارد و علی الاصول قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد برخلاف اینکه اثر حقوقی دارد از قدرت قطعنامه های الزامی برخوردار نیست.
انواع قطعنامه در مجمع عمومی سازمان ملل متحد:
قطعنامه های داخلی سازمان ملل متحد: این قطعنامه برای تنظیم روابط بین ارکان مختلف سازمان ملل است و اصولا جهت تصویب بودجه سازمان ها، انتخاب انتخاب دبیر کل ، ازکان فرعی و انتخاب اعضای سازمان می باشد.
قطعنامه های مربوط به حفظ صلح و امنیت بین المللی: در واقع بخش اعظمی از قطعنامه های سازمان ملل در خصوص حفظ صلح و امنیت بین المللی می باشد. همچنین این نوع قطعنامه دارای اعتبار بین المللی و لازم الاجرا می باشد.
قطعنامه های اعلامی: قطعنامه هایی که با هدف تایید قواعد موجود بین المللی ظهور می کنند تا یکسری از قواعد را وضع نمایند. همچنین مقصود از این اعلامیه ها تنها تبیین و روشن کردن محتوای قواعد عرفی و قراردادی است که مهم ترین آن ها عبارتند از: اعلامیه جهانی حقوق بشر (قطعنامه ۲۱۷ الف (۳) مصوب ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸)، اعلامیه حقوق کودک (قطعنامه ۱۳۸۶ (۱۴) مصوب ۲۰ دسامبر ۱۹۵۹).
جایگاه قطعنامه های مجمع عمومی
هرچند زمان بررسی قطعنامه های مجمع عمومی، نگاه دقیق و موشکافانه به منشور ملل متحد به عنوان سند موسس سازمان ملل بسیار کارگشا می باشد اما اهمیت و موثر بودن قطعنامه های مجمع تنها در چارچوب منشور خلاصه نمی شود.
مجمع عمومی به عنوان نهادی که متشکل از تمامی اعضای ملل متحد است، در بررسی و حل و فصل بسیاری از موضوعات مهم بین المللی نقش تعیین کننده داشته و بدین ترتیب این توانایی را دارد که از بروز نابسامانی های بسیاری در سطح جهان پیشگیری کند.
لذا رابطه ی بین قطعنامه های مجمع عمومی و معاهدان بین المللی عاملی است که بر عملکرد مجمع تاثیرات بسیار مفیدی داشته است.
تفاوت توصیه ها و تصمیمات
اصولا توصیه ها الزام آور نیستند مگر زمانی که به صورت صریح یا ضمنی اراده ی خود را نبست به پذیرش آن ابراز نمایند.
قطعنامه های الزم آور قدرت خود را از اساسنامه ی صادر کننده دریافت می نمایند و همه از گستره ی الزام یکسانی برخوردار نیستند.
بعضی از این تصمیم های سازمان مخاطب یا مخاطبان خاصی دارد، به طور مثال برای یک کشور خاصی صادر می شود و برخی دیگر از تصمیمات جنبه ی عمومی داشته و همه ی اعضای سازمان صادر کننده ملزم به اطاعت هستند.
در واقع بسیاری از تصمیماتی که شورای امنیت سازمان ملل متحد برای حفظ صلح و امنیت بین المللی می گیرد، از قدرت الزام آور فراگیری نسبت به اعضای سازمان برخوردار است و منشا این الزام را می توان در ماده ۲۵ منشور ملل دریافت.
این ماده اشعار دارد اعضای ملل متحد موافقت می کنند که تصمیمات شورای امنیت را بر طبق این منشور قبول و اجرا کنند.
ملاک تشکیل سازمان های بین المللی
گاه امکان دارد که سازمان های بین المللی با تصویب قطع نامه ای اقدام به تشکیل سازمان بین المللی دیگر یکنند. بدین معنا که در مواقعی قطعنامه ها ملاک تشکیل یک سازمان بین المللی شود.
قطعنامه عمدتا در راستای اجاد ارکان فرعی در سازمان های بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد.
اسناد موسس برخی از سازمان های بین المللی در واقع قطعنامه صادره از یک سازمان بین المللی است مانند آسه آن و اوپک.
نتیجه گیری
در واقع قطعنامه یک طرح پیشنهادی است که توسط مجمعی تصویب می شود. قطعنامه دارای انواع مختلفی است که از جهت اعتبار، برخی از آن ها جنبه ی الزامی و برخی دیگر اعلامی است.
بدین معنا که قطعنامه های شورای امنیت جنبه ی الزامی دارد و علی الاصول قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد برخلاف اینکه اثر حقوقی دارد از قدرت قطعنامه های الزامی برخوردار نیست.
انواع قطعنامه ها عبارتند از:
- داخلی.
- اعلامی.
- حفظ صلح و امنیت.
سوال های متداول
این قطعنامهها چنانچه در قالب توصیه صادر شده باشند، علیالاصول الزامآور نخواهند بود، مانند قطعنامههایی که ارکان سازمانهای بینالمللی خطاب به یکدیگر صادر میکنند.
بسیاری از سازمانهای بینالمللی امور داخلی خود را در قالب قطعنامهای که به تصویب اعضا میرسد مدیریت میکنند.
قطعنامه شورای امنیت بر طبق ۷ منشور ملل ملل متحد صادر می شود و جنبه ی الزامی دارد.
